Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K. dnia 9 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wojciech Żukowski

Protokolant: starszy protokolant Marzena Stępkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 listopada 2015 r. w K.

sprawy z powództwa U. P.

przeciwko Towarzystwo (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki U. P. kwotę 47.000 (słownie: czterdzieści siedem tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 18 października 2015 r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od strony pozwanej Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki U. P. kwotę 926 zł. 72 gr. (słownie: dziewięćset dwadzieścia sześć złotych siedemdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów postępowania,

IV.  nakazuje ściągnąć od strony pozwanej Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 2056 zł. 25 gr. (słownie: dwa tysiące pięćdziesiąt sześć złotych dwadzieścia pięć groszy) tytułem części opłaty od pozwu, której nie miała obowiązku uiścić powódka,

V.  odstępuje od obciążania powódki obowiązkiem uiszczenia nieobciążającej strony pozwanej części opłaty od pozwu.

UZASADNIENIE

U. P. domagała się zasądzenia od strony pozwanej Towarzystwa (...) S.A. w W. tytułem zadośćuczynienia kwoty 80 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18 października 2014 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania według norm przepisanych, ewentualnie według ich spisu przedłożonego na rozprawie.

Uzasadniając zgłoszone roszczenie powódka podała, że w dniu 3 października 2006 r. w wypadku komunikacyjnym na terenie Francji zginął jej syn D. P.. Posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia, w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy ubezpieczenia ze stroną pozwaną. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego powódka podkreśliła, że więź rodzinna jest chronionym dobrem osobistym, za którego naruszenie przysługuje prawo do zadośćuczynienia. W dalszej części uzasadnienia pozwu U. P. wskazała, że z synem łączyła ją niezwykle silna więź. D. P. do dnia wypadku mieszkał razem z powódką, która po jego śmierci doznała wstrząsu emocjonalnego. Powódka odizolowała się od ludzi i bez specjalistycznej pomocny nie była w stanie normalnie funkcjonować.

Uzasadniając termin, od którego zażądano zasądzenia odsetek od należności głównej, powódka wskazała, że decyzja strony pozwanej z dnia 17 października 2014 r., w której jedynie częściowo uwzględniono jej roszczenie, była decyzją kończącą postępowanie likwidacyjne.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając zajęte w sprawie stanowisko wskazała, że w sprawie powódki przeprowadzono postępowanie likwidacyjne wypłacając jej zadośćuczynienie w wysokości 13 000,00 zł. Wskazana kwota została ustalona odpowiednio do poczynionych ustaleń w zakresie krzywdy, jakiej doznała powódka, jak i wpływu śmierci syna na jej dotychczasowe życie. Strona pozwana podniosła nadto, że w jej ocenie powódka nie doznała szczególnej krzywdy odbiegającej od normalnie przyjętej żałoby po stracie osoby bliskiej. Dodatkowo zaoferowane przez powódkę dowody nie pozwalają na stwierdzenie jak duże były jej problemy zdrowotne po śmierci D. P.. U. P. w chwili wypadku przezywała żałobę po śmierci męża, a strona pozwana nie może być obciążona następstwami innych ciężkich dla powódki przeżyć. W końcu fakt, że powódka nie uczestniczyła w wypadku pozwala stwierdzić, że rozmiar krzywd przez nią doznanych nie odbiegał od zasadniczo przyjętych w środowisku skutków przeżywania żałoby.

Strona pozwana zakwestionowała również wskazaną w pozwie podstawę prawną roszczenia uznając, że art. 448 k.c. jako samodzielna podstawa zasądzenia zadośćuczynienia w związku ze śmiercią bliskiej osoby ma charakter wyjątkowy i nie może być stosowany w każdym przypadku zerwania więzi rodzinnych. Strona pozwana zwróciła również uwagę na akcesoryjny charakter gwarancyjnej odpowiedzialności ubezpieczyciela, do powstania której nie jest wystarczająca odpowiedzialność ubezpieczonego. Odpowiedzialność ubezpieczyciela istnieje bowiem jedynie w granicach wyznaczonych przez warunki ubezpieczenia. Strona pozwana wywodziła następnie, że brak jest podstaw do przyjęcia, ze z ubezpieczenia umowy OC posiadaczy pojazdów mechanicznych należy się zadośćuczynienie za naruszenie jakiegokolwiek dobra osobistego. Zarzuciła nadto, że nie jest prawnie przewidziana odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu naruszenia dóbr osobistych przez sprawcę wypadku, a mający charakter lex specialis art. 34 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wyraźnie wskazuje, że odpowiedzialność ubezpieczyciela wynikająca z obowiązkowego ubezpieczenia OC ogranicza się do kompensowania następstw wypadku wskazanych w art. 34 tej ustawy, który nie wyszczególnia naruszenia dóbr osobistych.

Zakwestionowano również wysokość dochodzonego roszczenia uznając je za rażąco wygórowane w sytuacji, kiedy powódka nie uzasadniła w żaden sposób adekwatności tak wysokiego zadośćuczynienia, choć to na niej spoczywa ciężar udowodnienia rozmiaru krzywdy i deklarowanych cierpień psychicznych.

Strona pozwana w wątpliwość poddała początkowy termin biegu odsetek wskazując, że w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania.

Bezspornym było pomiędzy stronami, że posiadacz samochodu, którego ruch spowodował śmierć syna powódki – D. P. był obywatel polski S. K., ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u strony pozwanej (rozprawa w dniu 9 listopada 2015 r. czas: 00:06:32 – 00:07:11), oraz że strona pozwana tytułem zadośćuczynienia wypłaciła powódce kwotę 13.000 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W chwili śmierci D. P. miał 36 lat. Był bezdzietnym kawalerem. Od urodzenia mieszkał razem z matką U. P., z którą łączyła go silna więź. Wzajemne relacje powódki z synem były bardzo dobre, pozbawione sporów. Spędzali oni razem każde święta. D. P. był wsparciem dla matki, pomagał w utrzymaniu domu wykonując drobne prace remontowe. Nie planował zmienić miejsca zamieszkania.

Dowód: zeznania W. J., k. 61 v., zeznania P. C., k. 62, zeznania U. P., k. 62 v.

Bezpośrednio po śmierci syna powódka nie była w stanie zająć się pogrzebem i sprowadzeniem zwłok do kraju. Pozostając w długotrwałej żałobie, nie mogła skupić się na prostych sprawach. Odbyła również dwie wizyty u psychiatry, jednak odbierając sesje jako trudne rozmowy o synu, przerwała tego typu leczenie. Przez rok od wypadku powódka codziennie przed snem zażywała leki nasenne. Brała także ziołowe tabletki uspokajające. Po śmierci D. P. powódka 1,5 roku mieszkała sama, po czym wprowadził się do niej drugi syn. U. P. często odwiedza grób D. P..

Dowód: zeznania świadka W. J., k. 61 v., zeznania świadka P. C., k. 62, zeznania powódki U. P., k. 62 v.

W dniu 11 września 2014 r. (...) S.A. zarejestrowała zgłoszenie szkody U. P..

Dowód: akta szkodowe w formie elektronicznej, k. 44

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach szkodowych, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron i nie budziła wątpliwości Sądu.

Na wiarę zasługują zeznania świadków W. J. i P. C. oraz zeznania powódki. Są one źródłem spójnych informacji dotyczących wzajemnych relacji łączących U. P. ze zmarłym synem oraz przeżyć doznanych przez powódkę na skutek śmierci D. P.. Zaznaczyć dodatkowo należy, że o wiarygodności zeznań powódki świadczy fakt, iż w zeznaniach nie próbowała ona wyolbrzymiać doznawanych dolegliwości, w szczególności przyznając, że dobrowolnie zrezygnowała z leczenia psychiatrycznego.

Oddalono wniosek o przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego psychiatry. Powódka nie twierdziła w niniejszej sprawie aby wskutek śmierci syna zapadła na chorobę psychiczną. Natomiast ustalenie czy pomiędzy powódka a zmarłym istniała bliska więź rodzinna oraz jaka była reakcja powódki na śmierć syna nie wymagała wiadomości specjalnych i mogła nastąpić w oparciu o materiał dowodowy w postaci przesłuchania świadków i powódki, bez potrzeby uzyskiwania w tym zakresie opinii biegłego psychiatry.

Sąd zważył, co następuje.

W związku z faktem, że zdarzenie powodujące szkodę miało miejsce na terenie innego państwa Sąd badał czy w sprawie właściwe jest stosowanie prawa polskiego. W dniu wypadku, tj. 3 października 2006 r. obowiązywała ustawa z dnia 17 listopada 1965 r. prawo prywatne międzynarodowe (dalej cytowana jako d.p.p.m.). Zgodnie z brzmieniem art. 31 § 1 d.p.p.m. zobowiązanie nie wynikające z czynności prawnej podlegało prawu państwa, w którym nastąpiło zdarzenie będące źródłem zobowiązania. Wyjątek od tej zasady przewidywał § 2, który w wypadku kiedy strony były obywatelami tego samego państwa i miały w nim miejsce zamieszkania, właściwe było prawo tego państwa. Bezspornym było pomiędzy stronami, że ubezpieczony u strony pozwanej posiadacz pojazdu mechanicznego, którego ruch spowodował śmierć syna powódki, był obywatelem polskim. Syn powódki był obywatelem polskim, jak i sama powódka jest obywatelką polską. W związku z tym do oceny prawnej odpowiedzialności posiadacza pojazdu, który spowodował śmierć syna powódki należy zastosować przepisy prawa polskiego.

W dniu 3 października 2006 r., przepisy prawa polskiego nie zawierały normy, która wprost przewidywałaby możliwość przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej w wyniku czynu niedozwolonego. Traktujący o tym art. 446 § 4 k.c. wszedł bowiem w życie z dniem 3 sierpnia 2008 r. Powyższe nie oznacza jednak aby w przypadku czynu niedozwolonego mającego miejsce przed powyższą datą, a skutkującego śmiercią najbliższej osoby przyznanie zadośćuczynienia za tą śmierć nie było możliwe. Podstawy takiego roszczenia upatrywać należy w zasadnie wskazanej przez powódkę normie art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. przewidującej możliwość przyznania zadośćuczynienia osobie, której dobra osobiste zostały naruszone. Jednym z dóbr osobistych jest życie rodzinne i wynikające stąd prawo do utrzymywania więzi wynikających pokrewieństwa bądź faktu zawarcia małżeństwa. Powyższe uzasadnia z kolei wniosek, że śmierć członka rodziny skutkująca w efekcie przerwaniem tych więzi stanowi naruszenie dóbr osobistych jego bliskich, które skutkować może przyznaniem odpowiedniego zadośćuczynienia za krzywdy z tym związane. Jak wynika z ugruntowanej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, którą należy w pełni podzielić, za krzywdę powstałą wskutek śmierci poszkodowanego spowodowanej czynem niedozwolonym popełnionym przed dniem 3 sierpnia 2008 r. najbliższemu członkowi rodziny przysługuje zadośćuczynienie na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. ( zob. uchwały SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, (OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42), z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11 (OSNC 2012, nr 1, poz. 10), z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12 (OSNC 2013, nr 4, poz. 45) oraz z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12 (OSNC 2013, nr 7-8, poz. 84)).

Strona pozwana nie kwestionowała, że z odpowiedzialnym za skutki wypadku, w którym zginął syn powódki wiązała ją umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Odpowiedzialność strony pozwanej i jej zakres wynika z uregulowania zawartego w art. 34 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli komunikacyjnych, który stanowi, że z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Nie jest zasadny pogląd, że skoro przepis ten nie wymienia naruszenia dóbr osobistych wśród przyczyn szkody, do naprawienia której ubezpieczyciel jest zobowiązany, to odpowiedzialność ubezpieczyciela w takim przypadku jest wyłączona. Podzielić należy pogląd reprezentowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego (uchwała SN z dnia 20 grudnia 2012 r. III CZP 92/12, OSNC 2013/7-8, poz. 84), że art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) - w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 r. - nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Wskazać należy, że art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych posługuje się pojęciem szkody szeroko rozumianej, obejmującej zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Regulacja ta ma zatem na celu zapewnienie osobie trzeciej najpełniejszej kompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego. Dodatkowy argument za odrzuceniem zaprezentowanego stanowiska strony pozwanej stanowi to, że przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych w art. 38 zawierającym wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela nie wymieniają wśród nich odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych.

Jak wykazało postępowanie dowodowe powódkę łączyła silna więź ze zmarłym synem. Pomimo faktu, iż był on dorosłym mężczyzną, stanowił wsparcie dla matki, z którą mieszkał przez całe swoje życie. Już sama ta okoliczność w pełni uzasadnia wniosek, że zmarły stanowił dla U. P. najbliższą rodzinę. W pełni zgodny z zasadami doświadczenia życiowego jest wniosek, że w przypadku prawidłowych relacji śmierć nawet dorosłego już dziecka jest ciężkim przeżyciem dla każdego rodzica. Powyższe wynika z faktu, że samo zjawisko śmierci choć naturalne dla każdego człowieka z założenia winno następować w odpowiedniej, wynikającej z natury rzeczy kolejności polegającej na tym, że to młodsi członkowie rodziny przeżywają starszych członków rodziny. Mimo, że śmierć zawsze łączyć się będzie z negatywnymi odczuciami, to w wyżej wskazanym naturalnym biegu rzeczy przyjęcie jej jest dla pozostałych bliskich zmarłego z założenia łatwiejsze. W okolicznościach rozpatrywanej sprawy kolejność ta uległa odwróceniu, co tym bardziej wpływa na rozmiar krzywdy powódki. Dodatkowo za przyznaniem zadośćuczynienia w wyższej wysokości przemawia okoliczność że śmierć D. P. nastąpiła przedwcześnie i w tragicznych okolicznościach. Powyższe okoliczności przemawiają za oceną, że stosowną kwotą całego należnego powódce zadośćuczynienia z tytułu krzywdy spowodowanej śmiercią syna jest suma 60 000 zł. Kwota w takiej wysokości stanowi wymierną korzyść i nie ma charakteru symbolicznego, uwzględnia bliskie pokrewieństwo powódki ze zmarłym, faktyczne bliskie relacje panujące między powódką a synem i nagły i niespodziewany charakter śmierci syna powódki. Przeciwko przyznaniu zadośćuczynienia w wyższej wysokości przemawia natomiast okoliczność, że powódka wskutek śmierci syna nie stała się osobą zupełnie samotną, gdyż ma drugiego syna, który około 1,5 roku później przeprowadził się do powódki. Z uwagi na fakt, że strona pozwana wypłaciła powódce kwotę 13 000,00 zł. zasądzeniu na rzecz powódki w pkt I sentencji podlegała różnica pomiędzy należnym całym zadośćuczynieniem a wypłaconą dobrowolnie kwotą, a zatem kwota 47 000,00 zł.

O żądaniu odsetek orzeczono na podstawie art. 481 par. 1 k.c., który przewiduje prawo wierzyciela do ich żądania w sytuacji, kiedy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W rozpatrywanej sprawie zgłoszenie szkody powódka złożyła stronie pozwanej pismem doręczonym w dniu 11 września 2014 r. Trzydziestodniowy termin liczony od dnia 11 września 2014 r. minął w dniu 11 października 2014 r., co oznacza, że strona pozwana opóźniała się ze spełnieniem świadczenia poczynając od dnia 12 października 2014 r. Powódka żądała odsetek za opóźnienie od daty późniejszej, gdyż od dnia 18 października 2014 r. i w konsekwencji, wobec niedopuszczalności orzekania ponad żądanie, od tej daty odsetki za opóźnienie zostały zasądzone na podstawie wyżej powołanych przepisów. Nie znalazł sąd podstaw do zasądzania odsetek dopiero od daty orzekania w przedmiocie zadośćuczynienia. Przyjęcie takiej koncepcji w sposób nieusprawiedliwiony promowałoby nie zasługujące na aprobatę działania dłużnika polegające na zwlekaniu z wypłatą zadośćuczynienia, gdyż eliminowałoby podstawową prawną sankcję za niewykonanie tych zobowiązań pieniężnych. Pewien zakres uznaniowości sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu nie nadaje natomiast orzeczeniom zasądzającym świadczenia z tego rodzaju zobowiązań charakteru orzeczenia konstytutywnego, a dopiero taki stan rzeczy mógłby uzasadniać zasądzenie odsetek za opóźnienie dopiero od daty wyrokowania.

W dalej idącym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako bezzasadne o czym orzeczono w pkt II sentencji na podstawie wyżej powołanych przepisów.

O kosztach procesu orzeczono w pkt III sentencji na zasadzie art. 100 k.p.c. poprzez ich stosunkowe rozłożenie, przyjmując jako podstawę tego rozstrzygnięcia, że powódka wygrywa w 58,75 % zaś pozwana wygrywa 41,25 %.

Na koszty powódki złożyły się:

- wynagrodzenie pełnomocnika: 3600

- opłata od pełnomocnictwa: 17 zł.

- opłata od pozwu: 500 zł.

w sumie: 4117 zł.

Stosownie do wyników postępowania należałby się powódce zwrot kosztów kwocie 2418,73 zł.

Na koszty strony pozwanej złożyły się:

- wynagrodzenie pełnomocnika: 3600

- opłata od pełnomocnictwa: 17 zł.

w sumie: 3617 zł.

Stosownie do wyników postępowania należałby się stronie pozwanej zwrot kosztów kwocie 1492,01 zł.

Kompensując wzajemne koszty od strony pozwanej na rzecz powódki należy się zwrot kosztów postępowania w kwocie 926 zł. 72 gr., którą to kwotę zasądzono w pkt III sentencji na zasadzie wyżej powołanych przepisów.

O ściągnięciu od strony pozwanej części opłaty od pozwu stosownie do proporcji, w jakiej strona powodowa przegrała proces, tj. w kwocie 2056 zł. 25 gr. (3500 zł. x 58,75%) orzeczono w pkt IV sentencji na zasadzie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 100 k.p.c.

Na podstawie art. 113 ust. 4 u.k.s.c. odstąpiono w pkt V sentencji od obciążania powódki obowiązkiem uiszczenia nieobciążającej strony pozwanej części opłaty od pozwu. Mając na uwadze charakter roszczenia o zadośćuczynienie, którego celem jest kompensacja krzywdy przy jednoczesnej okoliczności rozpatrywanej sprawy, w której źródłem krzywdy powódki była śmierć syna, Sąd uznał, że stanowi to szczególną okoliczność pozwalającą na odstąpienie od obciążenia powódki nieobciążającą strony pozwanej częścią opłaty od pozwu.