Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący- Sędzia: SO Michał Niedźwiedź

Sędzia: SO Beata Kozłowska-Sławęcka

Sędzia: SO Agata Pierożyńska

Protokolant: st.sekr.sądowy Paweł Sztwiertnia

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2015 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko R. W. K., Ł. K.,

K. G.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez stronę powodową od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie z dnia 21 lutego 2014 r. sygn. akt V GC 2599/13/S

I.  zmienia punkt III zaskarżonego wyroku w ten sposób, że zasądza od pozwanego R. W. K. na rzecz strony powodowej (...) SA w W. kwotę 1.016,45 zł (jeden tysiąc szesnaście złotych czterdzieści pięć groszy) z odsetkami ustawowymi od kwoty 592,50 zł (pięćset dziewięćdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt groszy) od dnia 21 kwietnia 2011 r. do dnia zapłaty, przy czym pozwany R. W. K. ponosi solidarną odpowiedzialność za to zobowiązanie z K. G. , w stosunku do którego Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie wydał w dniu 21 lutego 2014 r. w sprawie do sygnatury akt V GC 2599/13/S prawomocny wyrok oraz z pozwanym Ł. K., w stosunku do którego Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie wydał w dniu 21 lutego 2014 r. w sprawie do sygnatury akt V GNc 5806/13/S prawomocny nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym;

II.  dodaje do zaskarżonego wyroku punkt IV, w którym zasądza od pozwanego R. W. K. na rzecz strony powodowej (...) SA w W. kwotę 248 zł (dwieście czterdzieści osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, przy czym pozwany R. W. K. ponosi solidarną odpowiedzialność za to zobowiązanie z K. G. , w stosunku do którego Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie wydał w dniu 21 lutego 2014 r. w sprawie do sygnatury akt V GC 2599/13/S prawomocny wyrok;

III.  zasądza od pozwanego R. W. K. na rzecz strony powodowej (...) SA w W. kwotę 141 zł (sto czterdzieści jeden złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) SA w W. wniosła pozew przeciwko K. G., Ł. K. i R. W. K. domagając się zapłaty kwoty 221.016,45 zł z odsetkami ustawowymi oraz kosztami procesu. Na uzasadnienie swojego żądania strona powodowa podała, że pozwani ponoszą na zasadzie art. 299 k.s.h. odpowiedzialność jako członkowie zarządu spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki, które nie zostały uregulowane na rzecz strony powodowej. Egzekucja bowiem z majątku spółki okazała się bezskuteczna.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty K. G. wniósł o oddalenie powództwa, kwestionując roszczenie w stosunku do spółki. Podniósł, że nakaz zapłaty doręczony był na nieprawidłowy adres, co uniemożliwiło odniesienie się do żądania pozwu przeciwko spółce. Pozwany R. W. K. w sprzeciwie podniósł, że po dniu 27 lutego 2009 r. nie sprawował już funkcji członka zarządu spółki, a w okresie jej sprawowania nie wystąpiły przesłanki do ogłoszenia upadłości.

Nakaz zapłaty uprawomocnił się w stosunku do pozwanego Ł. K..

Wyrokiem z dnia 21 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości w stosunku do pozwanego K. G., zasadzając od niego na rzecz strony powodowej koszty procesu, zaś powództwo w stosunku do R. W. K. w całości oddalił. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd wskazał, że pozwany K. G. nie może Bronic się zarzutami odnoszącymi się do umowy zawartej pomiędzy spółką a (...) SA. Kwestionowanie prawomocnego orzeczenia w postępowaniu przeciwko członkom zarządu nie jest możliwe. W stosunku do pozwanego R. W. K. powództwo podlegało oddaleniu, ponieważ nie sprawował już funkcji członka zarządu w dacie, kiedy należało spełnić roszczenie. O kosztach Sąd orzekł w oparciu o art. 98 i 99 k.p.c.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez stronę powodową punkcie III. Apelacja zarzuca naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranych w sprawie materiałem dowodowym poprzez stwierdzenie, że wierzytelność stała się wymagalna w dniu 21 kwietnia 2011 r. czyli po ustaniu sprawowania funkcji przez pozwanego R. W. K. W konsekwencji doprowadziło to do naruszenia przepisu materialnego w art. 299 k.s.h. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że R. W. K. nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jako powstałe po dacie zakończenia sprawowania funkcji członka zarządu spółki. W oparciu o tak sformułowane zarzuty strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie III poprzez uwzględnienie powództwa w całości w stosunku do pozwanego R. W. K., z zaznaczeniem że odpowiedzialność ta ma charakter solidarny z należnością zasadzona w punkcie I i II wyroku.

W odpowiedzi na apelację pozwany R. W. K.wniósł o jej oddalenie za przyznaniem kosztów postępowania apelacyjnego, podnosząc prawidłowość orzeczenia Sądu I instancji.

Pozwany K. G. przychylił się do wniosków apelacyjnych strony powodowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, a podniesione w niej argumenty stanowią o wzruszeniu wyroku Sądu Rejonowego, niezależnie od stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie błędów przeprowadzonego postępowania.

Członek zarządu spółki z o.o. nie ponosi odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. za zobowiązania spółki, które nie istniały w czasie sprawowania przez niego mandatu, bo powstały dopiero później. Przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. są więc istnienie określonego zobowiązania spółki z o.o. w czasie, w którym dana osoba była członkiem zarządu spółki (a więc niepowstałego później), oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu. Jeśli skład zarządu spółki z o.o. zmieniał się, to odpowiedzialność na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna (wyrok SN z dnia 17 czerwca 2011 r. w sprawie II CSK 571/10). Dla odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczona odpowiedzialnością za zobowiązania spółki (art. 299 k.s.h.) ważne jest rozróżnienie powstania oraz wymagalności tych zobowiązań. Miarodajne jest istnienie zobowiązań, a nie ich wymagalność (wyrok SN z dnia 9 lutego 2011 r. w sprawie V CSK 188/10). Sąd Rejonowy nieprawidłowo przyjmuje , iż znaczenie dla odpowiedzialności członka zarządu ma wymagalność roszczenia. Jest to jednak ocena o tyle irrelewantna, iż wymagalność roszczenia przeciwko spółce, wbrew stanowisku Sądu I instancji, nie uległa zmianie. Nadal datą wymagalności tego roszczenia pozostaje 23 czerwca 2008 r. oraz 23 lipca 2008 r. w zakresie należności głównej oraz odsetek ustawowych za opóźnienie wynikające z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Podstawą bowiem wierzytelności strony powodowej – nabytej w drodze skutecznej umowy przelewu wierzytelności - jest zobowiązanie spółki do zapłaty opłat za połączenia telefoniczne i internetowe z tego tytułu. Do daty wniesienia pozwu w dniu 21 kwietnia 2011 r. należności te nie były uregulowane. Nakaz zapłaty wydany w sprawie VI Nc-c 416909/11 nie stanowi o zmianie terminu wymagalności tego zobowiązania. Zakończenie sporu sądowego prawomocnym orzeczeniem, co należy podkreślić, korzystnym dla strony powodowej, nie powoduje utraty causy przez tę wierzytelność. Czym innym jest bowiem podstawa wniosku egzekucyjnego, czym innym zaś podstawa i tytuł dochodzonego roszczenia.

Nie może umykać z pola widzenia, że odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uzależniona jest od wykazania przez wierzyciela jedynie istnienia zobowiązania spółki oraz bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Zarówno powstanie szkody, rozumianej jako obniżenie potencjału finansowego spółki (a nie bezpośredni uszczerbek w majątku wierzyciela), jak i inne przesłanki odpowiedzialności (wina i związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą a zachowaniem członków zarządu spółki), funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego. Dlatego dowody na te okoliczności, opisane w art. 299 § 2 k.s.h., muszą przedstawić członkowie zarządu. Wierzyciel dochodzący na podstawie art. 299 k.s.h. od członków zarządu swych nie wyegzekwowanych roszczeń względem spółki korzysta z ustawowego domniemania m.in. szkody i musi wykazać jedynie fakt bezskuteczności egzekucji w stosunku do spółki (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 czerwca 2011 r. VI ACa 1441/10). W realiach niniejszej sprawy strona powodowa wykazała się inicjatywą dowodową w ramach obowiązku dowodzenia w tym procesie. Istota konstrukcji norm zawartych w art. 299 § 1 i § 2 k.s.h. wyraża się w tym, że wykazanie przez wierzyciela spółki z o.o. stanu bezskuteczności egzekucji wobec dłużnika skutkuje powstaniem stanu odpowiedzialności solidarnej członków zarządu tej spółki za jej zobowiązania, na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. Z kolei każdy z członków zarządu spółki z o.o., odpowiedzialny solidarnie z mocy ostatnio powołanego przepisu, może uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeśli wykaże wystąpienie co najmniej jednej z przesłanek zwalniających spośród wymienionych w art. 299 § 2 k.s.h. (wyrok SN z dnia 24 lutego 2011 r. w sprawie III CNP 26/10). W tym wypadku, by wykazać m.in. brak podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, pozwani winni byli udowodnić stan finansowy spółki w okresie sprawowania zarządu dłużną spółką.

W procesie cywilnym strony mają obowiązek twierdzenia i dowodzenia tych wszystkich okoliczności (faktów), które stosownie do art. 227 k.p.c. mogą być przedmiotem dowodu. Podkreślić wyraźnie należy, że reguły rozkładu ciężaru dowodu, stosowane przez Sąd w fazie wyrokowania, mają fundamentalne znaczenie dla dokonania prawidłowej oceny wykonania przez każdą ze stron obowiązku dowodzenia w zakresie przesłanek uzasadniających roszczenie lub zwalniających stronę pozwaną od konieczności jego spełnienia. Obowiązkiem Sądu jest ustalenie, czy strona inicjująca proces wykazała okoliczności faktyczne, których zaistnienie determinuje możliwość jego skutecznego wpisania (subsumcji) w odpowiednią podstawę prawną. Jeśli ustalenia takiego dokonać nie można, to fakt ten samoistnie niweczy zasadność powództwa i to niezależnie od tego, czy pozwany z kolei udowodnił podstawy faktyczne przyjętej linii obrony (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 września 2012 r. I ACa 568/12). W niniejszej sprawie strona powodowa udowodniła te okoliczności, które stosownie do dyspozycji art. 299 k.s.h. miała obowiązek udowodnić.

Przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60 póz. 535 z późn. zmian.) statuują dla przedsiębiorcy obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w razie powstania jego niewypłacalności. Na podstawie przepisu art. 21 p.u.i.n. dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym nastąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Podstawą do ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika rozumiana w dwóch aspektach wskazanych w art. 11 § l i 2 p.u.i.n. - jako niewykonywanie wymagalnych zobowiązań pieniężnych oraz jako stan majątku dłużnika, w którym zobowiązania przekraczają wartość majątku, nawet jeśli na bieżąco zobowiązania wykonuje. Obydwie wymienione przesłanki są od siebie niezależne. Oznacza to, że spełnienie choćby jednej z nich świadczy o niewypłacalności dłużnika. Zachowanie terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ma znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki, których egzekucja okazała się bezskuteczna. Przesłanka niewypłacalności w postaci zaprzestania regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych musi być oceniana w sposób racjonalny, przy uwzględnieniu sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa, tj. jego stanu, rozmiarów, wielkości obrotów, kondycji i szans rozwoju oraz tego jak reguluje inne swoje zobowiązania. Wskazać należy, iż art. 10 i 11 należy analizować również w kontekście art. 12 p.u.i.n., który stanowi, iż Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. Wprawdzie powołany przepis nie zwalnia z obowiązku wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, to jednak wyznacza dla Sądu dodatkowe kryteria, które winien brać pod uwagę przy rozpoznaniu wniosku. Treść art. 11 ust. l p.u.i.n. oraz jego cel i funkcja jednoznacznie wskazują, że krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadłości, gdyż o niewypłacalności w rozumieniu art. 11 ust. l p.u.i.n. można mówić dopiero wtedy, gdy dłużnik z braku środków przez dłuższy czas nie wykonuje przeważającej części swoich zobowiązań. Wskazuje na to użycie określenia "nie wykonuje" swoich wymagalnych zobowiązań, oznaczające pewną ciągłość "niewykonywania" oraz użycie liczby mnogiej "zobowiązań". Celem racjonalnego ustawodawcy nie może być wszak ogłaszanie upadłości w sytuacji niespłacenia z jakichkolwiek przyczyn jednego czy też kilku długów nie mających znaczenia dla funkcjonowania przedsiębiorstwa. Nawet przy tak racjonalnym podejściu do kwestii przesłanek ogłoszenia upadłości, same twierdzenia pozwanej świadczą o tym, że przesłanki te zaistniały. Wynikająca z art. 299 k.s.h. deliktowa odpowiedzialność członków zarządu spółki, jest sankcją za niezłożenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości, tj. kierowanie sprawami spółki w sposób prowadzący do bezskuteczności egzekucji wierzytelności przeciwko spółce. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a przede wszystkim wobec zaniechań dowodowych pozwanego R. W. K. winno być przyjęcie przez Sąd I instancji, że pozwany ten ponosi pełną odpowiedzialność za nieuregulowane należności spółki dochodzone w niniejszym procesie, a odpowiedzialność wszystkich pozwanych ma charakter odpowiedzialności solidarnej zgodnie z art. 366 k.c. Dotyczy to również odsetek i kosztów stosownie do ugruntowanego już w tej mierze orzecznictwa Sądu Najwyższego( uchwała z dnia 07 grudnia 2006 r. III CZP 118/06 - odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko spółce, koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej, czy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07 grudnia 2006 r. III CSK 219/06). Zarówno powstanie szkody, rozumianej jako obniżenie potencjału finansowego spółki jak i inne przesłanki odpowiedzialności (wina i związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą a zachowaniem członków zarządu spółki), funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego. Dlatego dowody na te okoliczności, opisane w art. 299 § 2 k.s.h., muszą przedstawić członkowie zarządu. Wierzyciel dochodzący na podstawie art. 299 k.s.h. od członków zarządu swych nie wyegzekwowanych roszczeń względem spółki korzysta z ustawowego domniemania m.in. szkody i musi wykazać jedynie fakt bezskuteczności egzekucji w stosunku do spółki (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 czerwca 2011 r. VI ACa 1441/10).

Pozwani nie wykazali się w procesie żadną aktywnością dowodową skierowaną na okoliczności relewantne dla rozstrzygnięcia, tj. na udowodnienie jednej z przesłanek egzoneracyjnych. Pozwani winni byli w tym procesie stosownie do dyspozycji art. 6 k.c. udowodnić fakty, z jakich wywodzili skutki prawne, tj. winni udowodnić, że nie ponoszą winy w braku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Pozwani dowodu przydatnego do poczynienia takiej oceny Sądowi I instancji nie zaoferowali. Dyspozycja art. 299 k.s.h. jest w pełni zrozumiała i czytelna, stąd broniący się przed odpowiedzialnością za zobowiązania spółki członek zarządu winien odwołać się do wszystkich przesłanek pozwalających na uwolnienie się od tejże, o ile one faktycznie zachodzą i jest w stanie je udowodnić.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uwzględnił apelację strony powodowej jako zasadną, dokonując korekty zaskarżonego wyroku na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c., o kosztach orzekając zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Sąd Okręgowy dał również w ramach orzeczenia reformatoryjnego wyraz solidarnej odpowiedzialności pozwanych za zobowiązania spółki, przy czym wobec braku zaskarżenia wyroku w odniesieniu do punktu I i II nie był uprawniony do orzeczenia o odpowiedzialności solidarnej pozwanego K. G. i Ł. K. w stosunku, do którego zapadł prawomocny nakaz zapłaty. Brak wyrzeczenia w tym zakresie przez Sąd I instancji jest oczywistym błędem stosownie do dyspozycji art. 366 k.c.

SSR H. Walczewski