Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział II Cywilny-Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Nowak (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Katarzyna Oleksiak

SO Magdalena Meroń - Pomarańska

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2014 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. C.

przeciwko K. C., reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego matkę J. C.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Olkuszu z dnia 11 grudnia 2013 roku, sygnatura akt I C 700/13

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olkuszu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 marca 2014 roku

Powód S. C. wniósł pozew przeciwko K. C., reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego - matkę J. C. o zapłatę kwoty 1 600 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu podał, że w chwili obecnej toczy się postępowanie rozwodowe pomiędzy nim a matką małoletniego pozwanego i w ramach tego postępowania rozwodowego zostało udzielone małoletniemu zabezpieczenie poprzez zobowiązanie powoda do płacenia tytułem alimentów na rzecz małoletniego syna kwoty 800 zł miesięcznie. Powód wskazał, że w dniu 28 stycznia 2013 roku przekazał matce małoletniego kwotę 3 000 zł i kwota ta miała na celu uregulowanie alimentów za okres 6 miesięcy, w których S. C. mógłby nie mieć środków finansowych na alimenty. Podniósł, że matka małoletniego zwróciła się z pismem do pracodawcy powoda - Komendy Wojewódzkiej Policji w K. z żądaniem zajęcia wynagrodzenia i tym sposobem z wynagrodzenia powoda potrącono kwotę w wysokości 1 600 zł, której dochodzi w tym postępowaniu.

J. C. w imieniu małoletniego K. C. wniosła o oddalenie powództwa. Przyznała, że powód wpłacał dobrowolnie kwoty tytułem alimentów na rzecz małoletniego, lecz odnośnie otrzymanej kwoty 3 000 zł wskazał, że była ona przeznaczona na zapłatę długu zaciągniętego wspólnie z powodem u jej rodziców. Dodała, że powód zmusił ją do popisania oświadczenia wskazującego, że były to pieniądze na alimenty, grożąc że nie zwróci długu jej rodzicom i będzie to zabezpieczenie dla niego, gdy ona nie zgodzi się na warunki rozwodu, a także zabrał dwa samochody będące ich wspólnym majątkiem i połowę wysokości podatku wynikającego z ulgi podatkowej na małoletniego syna.

Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2013 roku, sygn. akt I C 700/13, Sąd Rejonowy w Olkuszu orzekł w niniejszej sprawie następująco:

- w pkt I zasądził od pozwanego K. C., reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego J. C. na rzecz powoda S. C. kwotę 1 600 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013 roku do dnia zapłaty,

- w pkt II odstąpił od obciążenia pozwanego kosztami postępowania.

Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne w całości i w jego ocenie roszczenie powoda znajduje swoje uzasadnienie w treści przepisów kodeksu cywilnego dotyczących nienależnego świadczenia i bezpodstawnego wzbogacenia.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł pełnomocnik pozwanego, zaskarżając go w części, a to dotyczącej punktu I rozstrzygnięcia. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił :

- mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów w postaci zeznań powoda S. C., matki pozwanego J. C. oraz dokumentu z dnia 28 stycznia 2013 roku,

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 405 k.c., art. 409 k.c. oraz art. 410 k.c. poprzez zastosowanie tych przepisów w sytuacji, gdy brak było podstaw do ich zastosowania przy prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy,

- mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku błąd w ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na uznaniu, że kwota 3 000 zł wręczona przez powoda J. C. w styczniu 2013 roku miała regulować alimenty w razie niewypłacalności powoda w miesiącu, w którym powód nie miał środków na uregulowanie alimentów.

W konsekwencji apelujący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz małoletniego pozwanego kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Olkuszu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja musi odnieść zamierzony skutek, jednak nie z powodu podniesionych w niej zarzutów, tylko z uwagi na nieważność postępowania z przyczyny określonej w art. 379 pkt 2 k.p.c.

Postępowanie przed Sądem Rejonowym dotknięte jest jedną z podstaw nieważności postępowania, bowiem małoletni K. C. nie był należycie reprezentowany, gdyż przedstawicielem ustawowym w sprawie z powództwa jego ojca o zapłatę nie mogła być jego matka. Stanowiło to bowiem rażące naruszenie przepisów art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. i art. 99 k.r.o.

Należy wskazać, iż zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji, co prawda rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Analiza postępowania przed sądem pierwszej instancji prowadzić musi do wniosku, iż w niniejszej sprawie zachodzi nieważność postępowania. Tym samym Sąd Okręgowy nie badał zasadności merytorycznych zarzutów podniesionych w apelacji.

W niniejszej sprawie powód S. C. wniósł pozew przeciwko swojemu synowi - małoletniemu K. C., reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego matkę J. C. o zapłatę kwoty 1 600 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W toku całego postępowania małoletni K. C. był więc reprezentowany przez swoją matkę, która ustanowiła mu również pełnomocnika. Wskazać jednak należy, że rodzic nie może reprezentować dziecka w sytuacjach określonych w art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. w zw. z art. art. 98 § 3 k.r.o., czyli w takich postępowaniach, które toczą się między dzieckiem a jednym z rodziców. Wyłączenie to ma charakter bezwzględny, jednak ustawodawca przewiduje od niego dwa wyjątki - gdy chodzi o czynność prawną polegającą na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka oraz o czynność prawną dotyczą należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania (tak: Helena Ciepły [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Piasecki Kazimierz, Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kalus Stanisława, Czech Bronisław, Domińczyk Tadeusz, LexPolonica/el.). Celem takiego uregulowania jest dobro dziecka i ochrona jego interesów. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 roku (III CZP 1/2008, OSNC 2009/4 poz. 52): wykładnia art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. odpowiadająca naczelnej zasadzie ochrony praw dziecka i jego dobra prowadzi do wniosku, że ustawodawca wskazał sprawy, w których zawsze może dojść do kolizji interesów dzieci i rodziców i dlatego uznał, iż niedopuszczalne jest w tych sprawach reprezentowanie dzieci przez rodziców, niezależnie od tego, czy w konkretnym przypadku taka kolizja interesów wystąpiła lub mogła wystąpić. Zwalnia to od konieczności badania tej okoliczności we wszystkich sprawach określonych w omawianym przepisie, co w odniesieniu do spraw sądowych oznacza, że niezależnie od tego, czy interesy stron lub uczestników postępowania są sprzeczne czy nie, rodzice nie mogą reprezentować dziecka w żadnej sprawie toczącej się pomiędzy nimi.

Co prawda, zgodnie art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. in fine, rodzic może reprezentować dziecko w sprawach dotyczących należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania. Z brzmienia tego przepisu wynika, że jeden z rodziców może reprezentować dziecko w procesie o alimenty dochodzone od drugiego rodzica, czyli w sprawie, gdzie powodem jest dziecko, a pozwanym drugi rodzic. Jednak nie dotyczy to sytuacji, gdy rodzic dochodzi w postępowaniu sądowym zwrotu, w jego ocenie, nienależnie pobranych środków utrzymana i wychowania. W takim wypadku, przy ewentualnym uwzględnieniu przez sąd powództwa, nie dochodzi do pozytywnych dla dziecka skutków prawnych, o które chodzi art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. in fine.

W sytuacji gdy sposób postępowania rodzica nasuwa wątpliwość, czy rodzic ma na uwadze wyłącznie dobro dziecka, czy też całkowicie lub częściowo dobro własne, kolidujące w danej sytuacji z dobrem dziecka, konieczne jest ustanowienie kuratora dla dziecka. W niniejszej sprawie występują dwie strony o interesach przeciwstawnych, a małoletni K. C. występuje w roli procesowej pozwanego. W takim układzie procesowym powinien zostać ustanowiony przez sąd opiekuńczy kurator zgodnie z art. 99 k.r.o. Tym bardziej jest to wskazane, gdy między rodzicami dziecka istnieje konflikt i toczy się aktualnie postępowanie rozwodowe, a kwestią sporną był cel, na jaki kwota w wysokości 3 000 zł została przeznaczona, a co za tym idzie, czy potrącona z wynagrodzenia za pracę kwota 1 600 zł była nienależnym świadczeniem przysporzonym na rzecz pozwanego.

W tym stanie rzeczy zasadne jest przyjęcie, że – tak w dacie doręczenia odpisu pozwu, prowadzenia postępowania dowodowego, jak i w dacie wyrokowania – K. C. nie był należycie reprezentowany, co uzasadnia, stosownie do treści art. 379 pkt 2 k.p.c., ocenę, że w postępowaniu przed Sądem I instancji doszło do nieważności postępowania z powodu rażącego naruszenia przepisów art. 98 § 2 pkt 2 i art. 99 k.r.o., dlatego też Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności winien zadbać o zapewnienie prawidłowej reprezentacji małoletniemu pozwanemu, którego interesy są sprzeczne z jego rodzicem – powodem, stosownie do treści art. 99 k.r.o.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c i art. 108 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.