Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR del. Michał Siemieniec

Protokolant: Jan Migduła

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz powódki A. K. (1) kwotę 139.769 (sto trzydzieści dziewięć tysięcy siedemset sześćdziesiąt dziewięć) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 listopada 2021 r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałej części oddala powództwo;

III.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz powódki A. K. (1) kwotę 14.417 (czternaście tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem kosztów procesu;

IV.  nakazuje ściągnąć od strony pozwanej Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 4.007,88 zł (cztery tysiące siedem 88/100) złotych tytułem zwrotu wydatków.

Sygn. akt I C 132/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 29 listopada 2021 roku

Powódka A. K. (1) w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...) domagała się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kwoty 140.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną wydaniem prawomocnego orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w R. z dnia 6 czerwca 1963 roku, znak L.RL.IX-50/779/63 oraz utrzymanego nim w mocy orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 6 marca 1963 roku, znak RL.VI-114/21/63, zatwierdzającego projekt wymiany gruntów położonych we wsi Ł., pow. G. w części dotyczącej gruntów będących własnością M. J. (1), z domu S., oznaczonych przed wymianą jako działki nr: (...) o łącznej pow. 0,4743 ha, w związku ze stwierdzeniem wydania powyższej decyzji z naruszeniem prawa, oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Jako podstawę roszczenia wskazała przepis art. 417 k.c.

Na uzasadnienie swojego stanowiska wskazała, że decyzje Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 6 marca 1963 r. i Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w R. z dnia 6 czerwca 1963 r. zatwierdzające projekt wymiany gruntów wsi Ł., w odniesieniu do parcel oznaczonych przed wymianą jako działki nr (...), o pow. 0,4743 ha wywołały nieodwracalne skutki prawne oraz spowodowały bezpośrednio szkodę w majątku M. J. (1) (z domu S.) – poprzedniczki prawnej powódki. Powódka wskazała, że M. J. (1) nie otrzymała za grunty stanowiące jej własność i rozdysponowane w postępowaniu przeprowadzonym przez SKO w N. żadnych gruntów o równej wartości w zamian za grunty dotychczas posiadane. Zdaniem powódki zaskarżone orzeczenie rażąco narusza art. 2 ust. 1 dekretu z dnia 16 sierpnia 1949 r. o wymianie gruntów, stanowiącego materialną podstawę do oceny zgodności zaskarżonego orzeczenia z prawem. Powódka podkreśliła, iż na mocy wadliwej decyzji administracyjnej państwo przejęło na własność grunty jej poprzedniczki prawnej, co spowodowało bezpośrednią szkodę w jej majątku. Działania organu, którego strona pozwana jest następcą prawnym rażąco naruszyły prawo, pozbawiły własności poprzedników prawnych powódki, co spowodowało powstanie szkody i uzasadniło żądanie zapłaty odszkodowania.

Strona pozwana Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę (...) zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczpospolitej Polskiej w odpowiedzi na pozew (k. 40-48) wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej na podstawie art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej polskiej kosztów zastępstwa procesowego oraz zasądzenie od powódki na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Wojewodę (...) pozostałych kosztów postępowania. Strona pozwana zakwestionowała powództwo co do wysokości i co do zasady. Zdaniem strony pozwanej powódka nie wykazała, że jej poprzednicy prawni byli właścicielami nieruchomości, z tytułu utraty której domaga się odszkodowania, nie wykazała, gdzie ta nieruchomość była położona, jakie są aktualne numery działek i ksiąg wieczystych obejmujących przedmiotową nieruchomość. Ponadto w pozwie wskazano nieaktualne numery działek objętych postępowaniem oraz nie przytoczono jakichkolwiek informacji pozwalających choćby w sposób przybliżony zlokalizować jej aktualne położenie, a powódka reprezentowana przez fachowego pełnomocnika nie zainicjowała odpowiedniego postępowania dowodowego mającego wyjaśnić ten stan rzeczy. Dodatkowo zarzuciła brak udowodnienia roszczenia w zakresie określenia wysokości szkody oraz podała, iż powódka domaga się zasądzenia od dnia poprzedzającego wyrokowanie, co jest sprzeczne z utrwaloną w orzecznictwie zasadą, że data wymagalności roszczenia nie może być w tego typu stanach faktycznych wcześniejsza, niż dzień wyrokowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 6 marca 1963 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. wydało decyzję, którą zatwierdziło projekt wymiany gruntów we wsi Ł., pow. G., oznaczony na planie i w dowodach pomiarowych sporządzonych przez geodetę F. Ś.. Decyzja objęła między innymi parcele nr 150, 155, 156 , 252, 253, stanowiące własność M. J. (2) z domu S.. W postępowaniu administracyjnym M. J. (1) nie brała udziału, organ administracji przyjął błędnie, że w dacie wydawania decyzji już nie żyła. Decyzja ta została utrzymana w mocy przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w R. decyzją z dnia 6 czerwca 1963 r.

Decyzją z dnia 26 października 2004 r., znak: GZge-057-604-71/02 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 i art. 158 § 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 156 § 2 k.p.a. stwierdził nieważność decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w R. Nr L.RL.IX-50/779/63 z dnia 6 czerwca 1963 r. oraz utrzymanej nią w mocy decyzji Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 6 marca 1963 r. Nr RL.VI-114/21/63 zatwierdzającej projekt wymiany gruntów położonych we wsi Ł., w części dotyczącej gruntów M. J. (1), oznaczonych przed wymianą jako parcele nr 150, 155, 156 o pow. 3,9921 ha oraz stwierdził, że orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w R. z dnia 6 czerwca 1963 r. oraz utrzymana nią w mocy decyzja Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 6 marca 1963 r. została wydana z naruszeniem prawa w części dotyczącej gruntów M. J. (1), oznaczonych przed wymianą jako parcele 252 i 253 o pow. 0,4743 ha, lecz z uwagi na nieodwracalne skutki prawne nie stwierdził jej nieważności. Powyższa decyzja została utrzymana w mocy decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w N. z dnia 21 stycznia 2015 r., znak SKO-GN-4160-60/14.

[ dowód: decyzja w sprawie wymiany gruntów wsi Ł. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 6 marca 1963 r. , k. 74-75, decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 października 2004 r., znak: GZge-057-604-71/02, k. 27-28, decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w N. z dnia 21 stycznia 2015 r., znak SKO-GN-4160-60/14, k. 29-32 ]

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi - Widzewa w Łodzi z dnia 27 stycznia 2009 r., sygn. akt I Ns 1511/08 stwierdzono, że spadek po M. J. (2) z domu S., córce A. i J., zmarłej w dniu 25 września 2008 roku w Ł., nabyła na postawie testamentu notarialnego w całości powódka A. K. (2) z domu S..

[ dowody: odpis postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny z dnia 27 stycznia 2009 r., sygn. akt I Ns 1511/08, k. 12, odpis skrócony aktu małżeństwa, k. 11 ]

Nieruchomość oznaczona w 1963 roku jako parcela I. kat. 252, stanowiąca wówczas własność M. J. (2) odpowiada obecnym działkom o numerach ewidencyjnych (...) w całości oraz części działki (...). Nieruchomość oznaczona w 1963 roku jako parcela I. kat. 253, stanowiąca wówczas własność M. J. (2) odpowiada obecnym działkom o numerach ewidencyjnych (...) w całości oraz części działki (...).

[ dowody: opinia biegłego geodety mgr inż. J. J. z dnia 14 lutego 2019 r., k. 108-110, wykaz zmian gruntowych, k. 111 ]

Działki wchodzące w skład dawnych parceli 252 oraz 253 w aktualnie obowiązującym planie zagospodarowania zostały zaklasyfikowane jako tereny zabudowy mieszkaniowej o niskiej intensywności, natomiast działka nr (...) wchodząca w skład parceli 253 jako tereny komunikacji – drogi powiatowe klasy Z. Działki te są uzbrojone w sieci energii elektrycznej, gminnej kanalizacji sanitarnej i gazową (oprócz działki nr (...)). Obszar działek jest zurbanizowany. Działki tworzą pas gruntu biorący początek od drogi powiatowej i ciągnący się w kierunku północno- zachodnim. Grunt jest przeznaczony pod zabudowę komercyjną, ale jako użytek stanowi również rolę, pastwisko i łąkę. Wieś Ł., na terenie której znajdują się ww. działki, od lat sześćdziesiątych uważana jest za miejsce rekreacyjne. W 1963 roku dla nieruchomości tych nie było sporządzonego planu zagospodarowania przestrzennego. Działki stanowiły użytek rolny, ale nie było przeszkód, by je zabudować. Wartość rynkowa nieruchomości położonej we wsi Ł., gmina R., według stanu z daty decyzji scaleniowej, a wartości z chwili obecnej wynosi: parcela nr 252 – 70.127 złotych, parcela nr 253 – 69.642 zł.

[ dowody: opinia z dnia 22 stycznia 2021 r. sporządzona przez biegłą mgr inż. A. C., k. 201-217; opinia uzupełniająca z dnia 16 czerwca 2017 r., k. 271-274; ustna opinia uzupełniająca, protokół rozprawy z dnia 22 listopada 2021 roku, rejestracja od 00:02:10, k. 322 ]

Pismem z dnia 21 listopada 2017 r. pełnomocnik powódki wezwał pozwanego do zapłaty odszkodowania w kwocie 140.000 zł za szkodę wywołaną wydaniem orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w R. z dnia 6 czerwca 1963 r.

[ dowód: wezwanie do zapłaty, k. 20-22, dowód doręczenia k. 23-24 ]

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów urzędowych powyżej wskazanych, które, zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c., sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności i treści. Brak też było podstaw do ich zakwestionowania przez sąd urzędu. Sporządzone w toku postępowania opinie biegłego z zakresu geodezji i kartografii J. J. oraz biegłej z zakresu szacowania nieruchomości A. C. są jasne, logiczne, zgodne ze wskazaniami wiedzy i nie zachodzą w nich sprzeczności. Biegła A. C. w sposób przekonujący odniosła się do zarzutów wniesionych do opinii przez stronę pozwaną, wyczerpująco wyjaśniając kwestie budzące wątpliwości w pisemnej i ustnej opinii uzupełniającej. Sąd na zasadzie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wnioski strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii kolejnego biegłego geodety oraz kolejnego biegłego rzeczoznawcy majątkowego jako zmierzające do przedłużenia postępowania. Sporządzone w sprawie opinie biegłych w zakresie tych specjalności były zupełne i nie było potrzeby powoływania dalszych biegłych.

Sąd zważył, co następuje

Powództwo było usprawiedliwione w znacznej części. Na wstępie należy wskazać, że do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 r., której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a. (zob. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 r., sygn.. akt III CZP 112/10, publ. OSNC 2011/7-8/75). Przy tym należy pamiętać, że administracyjny tryb dochodzenia roszczeń odszkodowawczych nie ma w tej kategorii spraw zastosowania. Nie uwzględnia się zatem w tym przypadku regulacji z § 4 i 5 powołanego art. 160 k.p.a. wymagającej uprzedniego wyczerpania administracyjnej drogi dochodzenia odszkodowania. Przepis art. 160 § 2 k.p.a. nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego do odszkodowania za szkodę będącą następstwem wadliwej decyzji administracyjnej, której niezgodność z prawem została stwierdzona decyzją nadzorczą. Skarb Państwa odpowiada zatem na podstawie art. 160 k.p.a. w związku z art. 361 k.c.

Jakkolwiek wskazane stanowisko przesądza o niestosowaniu w niniejszej sprawie art. 417 ¹ k.c. podnieść należy, że zarówno na gruncie art. 160 k.p.a. i poprzez odesłanie z tego przepisu do art. 361 k.c., jak i na gruncie art. 417 ¹ § 2 k.c., warunkiem dochodzenia roszczeń odszkodowawczych jest wydanie ostatecznej decyzji administracyjnej nieważnej lub niezgodnej z prawem, wydanie ostatecznej decyzji nadzorczej stwierdzającej taką niezgodność z prawem lub nieważność, wystąpienie szkody w wyniku wydania wadliwej decyzji oraz wykazanie związku przyczynowego między tą decyzją a doznaną szkodą.

Zdaniem sądu powódka należycie wykazała powyższe przesłanki zasądzenia odszkodowania. Szkodą dla powódki była utrata na podstawie wadliwej decyzji – nieruchomości, której właścicielką była M. J. (2) z domu S. – jej babka i pozbawienie powódki jako spadkobierczyni uprawnień do władania i rozporządzania nieruchomością. Zarzut nienależytego udowodnienia własności, podniesiony przez pozwanego, nie zasługiwał na uwzględnienie. Należy zauważyć, że gdyby organ administracji, nie potraktował M. J. (2), jako osoby zmarłej, otrzymałaby ona w wyniku wymiany gruntów inną nieruchomość o zbliżonej wartości. Organy administracji nie kwestionowały wszak prawa własności poprzedniczki prawnej powódki.

Należy dodać, iż w postępowaniu sądowym dotyczącym odszkodowania za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej polegające na wydaniu decyzji, której nieważność (wydanie z naruszeniem prawa) została stwierdzona decyzją nadzorczą, sąd jest związany prejudykatem w zakresie stwierdzenia nieważności (wydania z naruszeniem prawa). W niniejszej sprawie częściowo nieważność oraz wydanie z naruszaniem prawa decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w R. z dnia 6 czerwca 1963 r., znak L.RL.IX-50/779/63 oraz utrzymanej nią w mocy decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z 6 marca 1963 r., znak RL.VI-114/21/63. zostały stwierdzone w decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 października 2004 r., znak GZge-057-604-71/02. Zostały więc spełnione dwie pierwsze przesłanki warunkujące możliwość dochodzenia odszkodowania za naprawienie szkody wywołanej ostateczną decyzją administracyjną. Trzecia przesłanka warunkująca dochodzenie odszkodowania - istnienie adekwatnego związku przyczynowego miedzy szkodą doznaną przez powódkę, a wydaniem orzeczenia, które zostało uznane za nieważne - przejawia się zaś w tym, iż gdyby nie wydano wadliwej decyzji, majątek poprzedniczki prawnej powódki nie zostałby uszczuplony o wartość nieruchomości, otrzymałaby bowiem, jak już wskazano, w drodze wymiany gruntów inną parcelę, ewentualnie równowartość w pieniądzu. Jak stwierdził w decyzji z dnia 26 października 2004 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju wsi, zwrot nieruchomości obejmujących dawną parcelę 252 (obecnie stanowiące działki ewidencyjne nr (...) i część działki (...)) oraz 253 (obecnie stanowiące działki nr (...) i część działki nr (...)) jest obecnie niemożliwy – na skutek zmian własnościowych powyższe nieruchomości w chwili obecnej albo znajdują się we władaniu osób fizycznych, albo zostały przeznaczone na cele publiczne w sposób uniemożliwiający oddanie ich do dyspozycji powódki. Jedyną możliwością rekompensaty szkody doznanej przez powódkę pozostaje więc zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej, będącej równowartością nieruchomości.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt V CSK 81/13 (publ. LEX nr 1421824) wskazał, iż w okolicznościach faktycznych takich jak występujące w rozpoznawanym przypadku, podstawą ustalenia wysokości odszkodowania jest stan nieruchomości w chwili wydania wadliwej decyzji administracyjnej, obejmujący nie tylko parametry fizyczne lub geodezyjne danej nieruchomości (np. jej powierzchnię, infrastrukturę), lecz także samo jej funkcjonalne przeznaczenie społeczno-gospodarcze. Wysokość należnego stronie odszkodowania, przy uwzględnieniu tego poglądu, sąd ustalił w oparciu o wycenę zawartą w opiniach biegłej A. C.. Zgodnie z opinią biegłego, wartość nieruchomości ujętej w dawnej lwh 82, obejmującej dawną parcelę nr 252 według stanu z dnia wydania orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 6 marca 1963 r. oraz cen z momentu dochodzenia odszkodowania wynosi 70.127 zł, zaś wartość nieruchomości ujętej w dawnej lwh 82, stanowiącej parcelę nr 253 wynosi 69.642 zł. Wypada jedynie dodać, że biegła prawidłowo ustaliła stan nieruchomości na datę 6 marca 1963 r., uwzględniając potencjalną możliwość zabudowy tej nieruchomości, pomimo braku planu zagospodarowania przestrzennego w tym czasie. Wartość majątku utraconego przez M. J. (1), będąca podstawą ustalenia wysokości odszkodowania w niniejszej sprawie wynosi więc łącznie 139.769 zł i taka kwota została zasądzona przez sąd na rzecz powódki. W pozostałej części powództwo, jako zbyt wygórowane oddalono.

O odsetkach sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. mając na uwadze, że roszczenie dotyczyło odszkodowania, a jego wysokość została ustalana według cen aktualnych na datę zamknięcia rozprawy.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Koszty poniesione przez powódkę to: 7.000 zł opłaty od pozwu, 2000 zł zaliczki na poczet opinii biegłego, 5.400 zł wynagrodzenia pełnomocnika, ustalonego na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 poz. 1800 ze zm.), 17 zł opłaty od pełnomocnictwa.

O kosztach sądowych (wydatki poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa na opinie biegłych) orzeczono na mocy art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. 2019 poz. 785 ze zm., t.j.).

[ sędzia del. Michał Siemieniec ]

Z/

1.  odnotować uzasadnienie;

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej;

na podstawie art. 15 zzs ⁹ ust. 5 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – zarządzam odstąpienie od doręczenia pisma za pośrednictwem Portalu Informacyjnego;

3.  kal. 14 dni

K., dnia 20.12.2021 r. sędzia del. M. S.