Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Wojciech Żukowski
Sędziowie:	SSA Józef Wąsik SSA Paweł Czepiel (spr.)
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Grzegorz Polak

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko K. B.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 7 maja 2019 r. sygn. akt I C 2121/15

1.  oddala obie apelacje;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Wojciech Żukowski SSA Paweł Czepiel

I ACa 957/19

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 2 czerwca 2021 r.

Powód M. S. pozwem z 1 grudnia 2015 r. domagał się zasądzenia od pozwanej K. B. kwoty 240.000 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z jego mieszkania położonego w K. na os. (...) w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 11 października 2015 r., na którą to kwotę składa się kwota 30.000 zł (6 miesięcy x 5.000 zł) i 210.000 zł (28 miesięcy x 7.500 zł) oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W dniu 9 października 2017 r. powód dokonał rozszerzenia powództwa (k. 202v), wnosząc o zasądzenie od pozwanej dodatkowo kwoty 80.000 zł za okres od 1 września 2015 r. do 30 listopada 2016 r.

W dniu 24 października 2017 r. powód w sprecyzowanym powództwie (k. 221) wniósł o zasądzenie od pozwanej kwoty 27.290 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie przez pozwaną z lokalu mieszkalnego położonego w K. na os. (...) w okresie od 12 października 2015 r. do 30 listopada 2016 r. Powód wskazał, iż wnosi o kwotę 2000 zł za każdy miesiąc, a za okres od 12 października do 31 października 2015 r. w wysokości 1290 zł. Jednocześnie oświadczył, że podtrzymuje wszystkie dotychczasowe wnioski i twierdzenia.

Powód żądał zatem łącznie kwoty 267.290 zł, w tym 27.290 (k.221) i 240.000 zł (k.2).

Na uzasadnienie roszczenia powód podniósł, iż pozwana pomimo wydania wyroku eksmisyjnego, nadal zajmowała lokal mieszkalny, którego jest on właścicielem i nie zamierzała dobrowolnie go opuścić. W związku z tym, był on pozbawiony w tamtym czasie możliwości zamieszkiwania oraz użytkowania swojego lokalu, a podczas pobytów w Polsce, był zmuszony mieszkać w niewielkim mieszkaniu swojej matki - I. S. (1).

Pozwana K. B. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. Pozwana zakwestionowała powództwo co do zasady i wysokości.

Pozwana podniosła, iż powód zrzekł się roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez nią z mieszkania położonego w K. na os. (...) na rozprawie w dniu 27 listopada 2013 r. w sprawie o eksmisję prowadzonej przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Nowej, sygn. akt I C 2280/13/N, ponieważ w trakcie rozprawy w ww. sprawie pełnomocnik powoda złożył oświadczenie, że cofa pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, co w tej sprawie powinno przełożyć się na oddalenie powództwa w całości, skoro dotyczy roszczenia, którego powód już się zrzekł.

Pozwana wskazała, iż nawet gdyby przyjąć, że roszczenie powoda znajduje podstawę, to niezasadne jest domaganie się przez niego wynagrodzenia na bezumowne korzystanie z mieszkania po sierpniu 2015 r., ponieważ opuściła mieszkanie na początku września 2015 r., zgodnie z wyrokiem eksmisyjnym. Pozwana zaprzeczyła, aby nadal mieszkała mieszkała w ww. lokalu. Podkreśliła, iż kilkukrotnie próbowała wydać klucze do mieszkania matce powoda - I. S. (1), jednak ta odmawiała, wskazując że klucze odbierze sam powód.

Pozwana podniosła, iż lokal zajmowała na podstawie umowy przedwstępnej, na podstawie której powód zobowiązał się do jego sprzedaży, a umowa przedwstępna była wielokrotnie awizowana i zmieniana. Jednakże do podpisania umowy przyrzeczonej nie doszło, bo powód odmówił jej zawarcia. Zdaniem pozwanej, w sprawie powinien mieć zastosowanie art. 5 k.c., albowiem powód nie może żądać wynagrodzenia za stan faktyczny, który był spowodowany jego nielojalnym zachowaniem.

Pozwana zwróciła uwagę, iż kwoty których domaga się powód są znacząco wygórowane. Według jej wiedzy, mieszkania o podobnym standardzie i metrażu na os. (...) w K. są wynajmowane za około 600 zł miesięcznie. Natomiast za kwotę wskazaną przez powoda można wynająć w K. luksusowy, piętrowy dom.

Na koniec powódka zaznaczyła, iż dokonała generalnego remontu mieszkania, gdyż nie nadawało się ono do zamieszkania i w związku z tym poniosła znaczne nakłady finansowe.

Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 29.269 zł, a w pozostałej części powództwo oddalił. Sąd Okręgowy z roszczenia zasądzonego w pkt I wyroku nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 14.664,80 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy wskazał, że bezsporne w sprawie było, że powód jest właścicielem mieszkania położonego na os. (...) w K. o powierzchni użytkowej 36,13 m ² (nie jest do niej wliczana piwnica), jednostka ewidencyjna N. Huta, obręb 50. Budynek pochodzi z lat 50 –tych XX wieku. Ww. mieszkanie objęte jest KW nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód od dawna mieszka w Niemczech w K., gdzie znajduje się jego centrum życiowe, pobiera tam także zasiłek. W Polsce, gdzie przebywa jego matka, bywa sporadycznie. W dniu 28 października 2004 r., powód reprezentowany przez matkę I. S. (1) i pozwana, zawarli przedwstępną umowę sprzedaży mieszkania położonego w K. na Os. (...) za cenę 80.000 zł. W chwili zawierania umowy powód był właścicielem lokalu w udziale wynoszącym ¾. I. S. zobowiązała się do zameldowania pozwanej w ww. lokalu na pobyt stały, a ta zobowiązała się ponosić opłaty związane z eksploatacją mieszkania. Strony toczyły rozmowy na temat możliwości kupna przez pozwaną od powoda lokalu mieszkalnego. W trakcie tych negocjacji, pozwaną reprezentowała firma (...) w osobie M. G.. Termin zawarcia umowy przyrzeczonej był wielokrotnie przesuwany, a umowa aneksowana. Strony postanowiły, iż zapłata całej ceny sprzedaży przez stronę nastąpi w dniu zawarcia umowy przyrzeczonej.

Powód po 8 latach odmówił zawarcia umowy przyrzeczonej i wypowiedział umowę pozwanej ze skutkiem od 1 stycznia 2013 r. Pozwana, która poniosła nakłady na mieszkanie (między innymi przeprowadziła remont), a także liczyła, iż mieszkanie będzie w przyszłości jej własnością, nie zastosowała się do jego pisma i nie opuściła mieszkania z dniem 1 stycznia 2013 r. Wówczas powód wystosował do pozwanej pismo informując, iż za bezumowne zamieszkiwanie w mieszkaniu żąda miesięcznej opłaty w kwocie 5.000 zł od 1 stycznia 2013r. przelewem pocztowym na adres jego matki I. S. lub natychmiastowego zwrotu kluczy. Poinformował też pozwaną, iż jej zaległości względem niego wynoszą już 20.000 zł i oznajmił, iż skieruje sprawę do sądu, jeśli w dalszym ciągu będzie zwlekała z opuszczeniem lokalu.

Wobec braku reakcji pozwanej, powód pozwem o eksmisję z dnia 12 lipca 2013 r. skierowanym do Sądu Rejonowego dla Krakowa Nowej-Huty w K. zażądał nakazania pozwanej opuszczenia ww. mieszkania i opróżnienia nieruchomości z rzeczy pozwanej, a także zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 30.000 zł z tytułu bezumownego korzystania z ww. mieszkania w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 30 czerwca 2013 r. oraz kwotę 5000 zł za każdy kolejny miesiąc bezumownego korzystania z lokalu mieszkalnego.

Pozwana w dniu 28 października 2013 r. skierowała do powoda pismo, w którym poinformowała, iż łączne wydatki jakie poniosła na mieszkanie wynoszą 85.463, 97 zł, na co ma potwierdzenia i rachunki. Dodała, że kwoty których żąda od niej powód są nie do przyjęcia.

Na rozprawie w dniu 27 listopada 2013 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że podtrzymuje pozew wyłącznie w zakresie pkt 1 i cofa pozew w zakresie żądania zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie.

W dniu 20 grudnia 2013 r na polecenie powoda dokonano w lokalu demontażu gazomierza, co spowodowało odcięcie pozwanej od dostaw gazu.

Prawomocnym wyrokiem z 15 kwietnia 2015 r., sygn. akt I C 2280/13/N Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie (k. 265) orzekł wobec pozwanej obowiązek opuszczenia i opróżnienia lokalu położonego w K. na os. (...) i wydania go powodowi. Ponadto ustalono, iż pozwanej nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego z zasobów Gminy Miejskiej K.. Pozwana nie zastosowała się od razu do wyroku i nie wydała lokalu.

Powódka podejmowała próby zwrotu kluczy do lokalu matce powoda, jednak ta odmawiała z tym uzasadnieniem, że nie ma do tego pełnomocnictwa.

Powód poinformował pozwaną, iż aby protokolarnie odebrać klucze od niej, musi z odpowiednim wyprzedzeniem zaplanować przyjazd do Polski biorąc pod uwagę stan jego zdrowia i koszty podróży. Oczekiwał, że pozwana pisemnie poinformuje jego matkę w najbliższych dniach jaki jest stan mieszkania i kiedy mieszkanie będzie gotowe do zwrotu.

W odpowiedzi pozwana poinformowała, iż kilkukrotnie próbowała zwrócić klucze matce powoda – I. S. (1), ostatnio w grudniu 2015 r., jednak ta odmówiła ich przyjęcia. Pozwana poprosiła powoda o zorganizowanie spotkania celem zwrotu kluczy.

Powód pozostał bierny na pismo pozwanej i do odbioru kluczy nie doszło, a pozwana nadal ma je w posiadaniu, choć mieszkanie już opuściła. Pozwana opuściła ww. mieszkanie w dobrym stanie technicznym. Sprawa o zwrot nakładów toczy się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie pod sygn. akt. I C 3563/13/N.

Z uwagi na zachodzące wątpliwości, Sąd Okręgowy zwrócił się wnioskiem z 23 stycznia 2017 r. do Sądu Rejonowego dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie o rozstrzygnięcie, czy postanowienie z 27 listopada 2013 r. o umorzeniu postępowania nastąpiło skutkiem cofnięcia pozwu za zrzeczeniem się roszczenia, czy bez zrzeczenia. Jednocześnie wskazując, iż wyjaśnienie kwestii zrzeczenia się roszczenia przez powoda, a w konsekwencji jego istnienia ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Postanowieniem z 27 listopada 2013 r., Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie dokonał wykładni postanowienia o umorzeniu postępowania w zakresie żądania zgłoszonego w pkt 2 pozwu, w ten sposób, że stwierdził, iż wskazanym postanowieniem Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie umorzył postępowanie na skutek częściowego cofnięcia pozwu za zrzeczeniem się roszczenia.

Wolnorynkowy czynsz najmu za lokal mieszkalny na os. (...) w K. stanie technicznym dobrym wynosił miesięcznie w okresie od stycznia do grudnia 2013 r. 864 zł, od stycznia do grudnia 2014 r. 866 zł, od stycznia do grudnia 2015 r. 889 zł, od stycznia do grudnia 2016 r. 867 zł. Odcięcie dostaw gazu spowodowało obniżenie czynszu o 10%.

Sąd Okręgowy stan faktyczny w sprawie ustalił na podstawie dokumentów i zeznań przesłuchanych osób. Zgromadzone w sprawie dokumenty nie budziły wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy.

Z uwagi na konieczność określenia wartości odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu odpowiadające wolnorynkowemu czynszowi najmu lokalu w okresie od 28 listopada 2013 r. do kwietnia 2016 r., które wymagało wiadomości specjalnych, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego do sprawy szacowania nieruchomości mgr inż. R. A.. Opinia przedstawiona przez ww. biegłego (k. 228-256) została opracowana po przeprowadzeniu oględzin lokalu mieszkalnego. Sąd Okręgowy uznał opinię sporządzoną przez biegłego za wiarygodną, a jej rzetelność i fachowość nie budzącą wątpliwości, uzasadniając swoje stanowisko w tym zakresie. Sąd Okręgowy odwołał się do ustalonej przez biegłego wartości odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu odpowiadające wolnorynkowemu czynszowi najmu w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 30 listopada 2016 r. na kwotę 40.971 zł (za okres od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. – 864 zł za miesiąc; od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. – 866 zł miesięcznie; od 1 stycznia 2015 do 31 grudnia 2015 r. – 889 zł miesięcznie; od 1 stycznia 2016 do 30 listopada 2016 r. – 867 zł miesięcznie), przyjmując, że lokal był w dobrym stanie technicznym. Biegły w sposób wyczerpujący ustosunkował się do wszystkich zarzutów stron.

Co do oceny dowodów osobowych, to świadkowie (I. S. (1), Z. S. (1)), jak i strony mają inną wersję wydarzeń co do kwestii podejmowanych prób zwrotu kluczy przez pozwaną, jednak są zgodni co do tego iż pozwana ma je w dalszym ciągu w swoim posiadaniu. W takiej sytuacji Sąd Okręgowy przyjął, że wiarygodnym dowodem, mającym znaczenie dla daty do której należy liczyć odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu przez pozwaną - jest pismo pozwanej z 25 kwietnia 2016 r. (k.218-220).

Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadka Z. S. i pozwanej w zakresie, w którym twierdzili, iż lokal był przez pozwaną użytkowany, a następnie opuszczony w dobrym stanie technicznym oraz, że w mieszkaniu pozwana dokonała remontu na swój koszt.

Natomiast, Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom świadka I. S. i powoda w zakresie, w którym twierdzili, iż pozwana nie podejmowała próby zwrotu kluczy po wyroku eksmisyjnym, ponieważ przeczą temu pozostałe dowody. Powód, jak i jego matka mieli taką możliwość,ale celowo unikali odbioru, zasłaniając się tym że powód musi być przy tym obecny.

Sąd Okręgowy oddalił pozostałe wnioski dowodowe z dokumentów jako nieistotne.

Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione jedynie do kwoty 23.026,00 zł. W pozostałej części podlegało oddaleniu co do okresu, gdzie powód zrzekł się roszczenia i co do wysokości. Należy przy tym zauważyć, iż powód złożył w sprawie żądanie kwoty abstrakcyjnie wysokiej w stosunku do tego, jaki lokal jest przedmiotem tego procesu i aby to stwierdzić nie potrzeba wiedzy specjalistycznej, a wystarcza doświadczenie życiowe.

Powód w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 267.290 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z należącego do niego mieszkania położonego w K. na os. (...).

Bezsporne w sprawie było, iż powód był w okresie objętym żądaniem pozwu właścicielem lokalu, z którego korzystała pozwana. Bezsporne było również, iż prawomocnym wyrokiem z 15 kwietnia 2015 roku, sygn. akt I C 2280/13/N, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie nakazał pozwanej opuszczenie ww. lokalu i wydanie go powodowi, jednocześnie nie przyznając prawa do lokalu socjalnego. Spornymi pomiędzy stronami była natomiast kwestia wysokości odszkodowania i okresu czasu, za który powód może domagać się zasądzenia od pozwanej w niniejszym postępowaniu.

Sąd Okręgowy odniósł się do sprawy o eksmisję pozwanej, sygn. I C 2280/13/N, w której niestety na etapie wniesienia pozwu, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie nie wezwał powoda do sprecyzowania, do jakiego okresu czasu żąda kwoty 5000 zł miesięcznie, co ma przełożenie procesowe na późniejsze zdarzenia, również w tym procesie. I tak, na pierwszej rozprawie w dniu 27 listopada 2013 r. powód oświadczył, że cofa pozew za zrzeczeniem się roszczenia co do zapłaty od pozwanej, w związku z czym Sąd Rejonowy postępowanie umorzył. Jednak co istotne, w dalszym ciągu nie dokonano sprecyzowania, do jakiej daty ma miejsce zrzeczenie się roszczenia. Co więcej, strony nie zaskarżyły wykładni tego postanowienia, więc Sąd Okręgowy jest nim związany w niniejszej sprawie.

Zatem Sąd Okręgowy przyjął, że powód cofnął pozew za zrzeczeniem się roszczenia do dnia złożenia tego oświadczenia na rozprawie, czyli do dnia 27 listopada 2013 r. Tym samym czyni to, iż powództwo w niniejszej sprawie do oddalenia za okres do dnia 27 listopada 2013r.

Sąd Okręgowy wskazał też, że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r.o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ( Dz.U. z 2018 r., poz. 1234 – t.jedn.) osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. W myśl ust. 2 tego artykułu, z zastrzeżeniem ust. 3, odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu.

Sąd Okręgowy wskazał, że w sprawie zastosowanie mają art. 224 – 230 k.c. i odwołał się w związku z tym do art.224 kc i art.225 kc

Sąd Okręgowy wskazał, że wobec ustalenia, że odszkodowanie należy się powodowi nie wcześniej niż od 28 listopada 2013 r. (do 27 listopada 2013 r. zrzekł się roszczenia) pozwana jest posiadaczem w złej wierze co najmniej od 27 listopada 2013 r., ponieważ co najmniej od tego momentu ma wiedzę o wytoczonym przeciw niej postępowaniu – pierwsza rozprawa w sprawie o wydanie lokalu (oczywiście wcześniej miało miejsce doręczenie pozwu).

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, iż w sprawie zostały zrealizowane przesłanki uprawniające powoda do dochodzenia od pozwanej odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż pomimo obowiązku nałożonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie z 15 kwietnia 2015 r., pozwana nie opuściła lokalu będącego własnością powoda. Tytuł prawny utraciła w dniu 1 stycznia 2013 r. skutkiem wypowiedzenia przez powoda umowy przedwstępnej sprzedaży lokalu.

Kwestią do ustalenia w sprawie było jednak, do kiedy lokal był de facto użytkowany przez pozwaną. I tak Sąd Okręgowy przyjął, że pozwana korzystała z lokalu do końca kwietnia 2016 r., gdyż z tego czasu pochodzi wiarygodny dowód na to, że chciała zwrócić klucze do lokalu. Natomiast sam fakt, iż powód nie przyjął odbioru tych kluczy powoduje po jego stronie zwłokę, co ma skutek taki, że za dalszy okres nie może się domagać odszkodowania.

Co do wysokości roszczenia odszkodowawczego to wobec zarzutu pozwanej, że kwota dochodzonego odszkodowania jest wygórowana Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości. Na marginesie Sąd Okręgowy zauważył, że z samej nawet wiedzy życiowej wynika, że powód nie uzyskałby kwoty 5000 zł miesięcznie za wynajem tego lokalu, mając na względzie jego lokalizację, czy chociażby metraż. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, iż wysokość odszkodowania jest wprost proporcjonalna do stanu całej nieruchomości i lokalu.

Zdaniem Sądu Okręgowego odszkodowanie należy się powodowi za lokal w takim stanie, jaki zajmowała go pozwana, czyli w dobrym stanie technicznym. Tym samym, Sąd Okręgowy zasądził wysokość odszkodowania. zgodnie z pierwszą opinią biegłego. Zupełnie inną kwestią jest, że to pozwana doprowadziła lokal do takiego stanu i z tego tytułu ma roszczenie o zwrot nakładów, co jest przedmiotem odrębnego procesu.

Z opinii biegłego R. A. wynika, iż łączna wysokość czynszu, jaki można było uzyskać z tytułu najmu lokalu mieszkalnego położonego w K. na os. (...), z uwagi na lokalizację, stan techniczny oraz przeznaczenie nieruchomości przedstawia się następująco, i tak:

1.  za okres od 28 do 30 listopada 2013 r. – proporcjonalnie 87 zł (864zł : 30dni x3 dni),

2.  za grudzień 2013 r. – 864 zł,

3.  od stycznia do grudnia 2014 r. – 9.353 zł (866x12-10%) obniżenie odszykowania o 10% z uwagi na odcięcie gazu,

4.  od stycznia do grudnia 2015 r. – 9.601 zł (889x12-10%)

5.  od stycznia do kwietnia 2016 r. – 3.120 zł (867x4-10%).

Obniżenie o 10% odszkodowania z tytułu odcięcia gazu biegły wskazał na str. 15 opinii.

W efekcie za zasadne uznać należy zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda łącznej kwoty 23.026 zł, na którą złożyła się kwota odpowiadająca sumie wysokości czynszu, jaki można było uzyskać z tytułu najmu ww. mieszkania w czasie, gdy pozwana zajmowała lokal bezumownie. Wobec wyników z opinii biegłego, którą Sąd Okręgowy uznał za rzetelną i fachową, w pozostałym zakresie roszczenie powoda należało oddalić.

Wbrew stanowisku i argumentacji pozwanej, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania art. 5 k.c. w sprawie. Po pierwsze, pozwana miała od początku, (to jest od stycznia 2013 r.) świadomość zajmowania lokalu bez tytułu prawnego. Po drugie, czas ten jeszcze przedłużała, aż doprowadziła do procesu o wydanie lokalu zakończonego wyrokiem.

W pkt II wyroku Sąd Okręgowy oddalił powództwo co do zasady za okres do 27 listopada 2013 r. i od maja 2016 r., a co do wysokości ponad kwotę zasądzoną w pkt I wyroku.

Uwzględniając okoliczność, że powództwo zostało uwzględnione w części, o kosztach orzeczono na podstawie art.100 kpc. Powód dochodził zasądzenia kwoty 267.290 zł , natomiast zasądzono na jego rzecz kwotę 23.026 zł, a zatem wygrał on proces w 9%, a pozwana w 91 %. Obie strony zostały zwolnione od kosztów sądowych. Opłata od pozwu wyniosła 13.365 zł. 91% z tej kwoty to 12.162 zł. Suma wydatków to 3.113,29 zł x 91% = 2.833,10 zł. Zatem koszty sądowe przypadające na powoda to 14.995,10 zł, o ściągnięciu których Sąd Okręgowy orzekł, jak w pkt III wyroku na podstawie art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28-07-2005 r „o kosztach sądowych w sprawach cywilnych” (Dz.U. z 2019 r poz. 785 tj).

Powód wygrał sprawę w 9% i jest to tak znikoma część, że w ocenie Sądu I instancji, jak chodzi o koszty procesu, to wygrała sprawę pozwana w całości. Dlatego o kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w pkt IV sentencji wyroku na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c.. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz pozwanej kwotę 7200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i kwota ta stanowi koszty zastępstwa procesowego liczone od wartości przedmiotu sporu.

Apelację od wyroku wniosły obydwie strony.

Pozwana wniosła apelację, zaskarżając wyrok w części, to jest w zakresie punktu I i IV zarzucając naruszenie:

I. przepisów postępowania, mający istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego i brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i w konsekwencji błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy, poprzez przyjęcie, iż:

- zasadne jest uwzględnienie powództwa w części, w sytuacji, gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego winna prowadzić do oddalenia powództwa w całości, w szczególności poprzez uznanie, że powód zrzekł się roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z lokalu na rozprawie w dniu 27.11.2013 r. w sprawie przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie, Wydział I Cywilny, sygn. akt I C 2280/13/N;

- pozwana zajmowała lokal powoda do końca kwietnia 2016 r., podczas gdy, prawidłowa ocena materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że pozwana opuściła lokal w sierpniu 2015 r. i przez cały okres do kwietnia 2016 r. podejmowała nieskuteczne próby oddania kluczy matce powoda oraz wysyłała do powoda listy z informacją, że opuściła mieszkanie;

- wysokość odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu należy się powodowi za lokal w takim stanie, w jakim pozwana go zajmowała, czyli dobrym,podczas gdy lokal został wydany pozwanej w stanie nienadającym się do zamieszkania, wobec czego była ona zmuszona do poniesienia na własny koszt istotnych nakładów finansowych na lokal, co prowadzi do konkluzji że metodologia przyjęta przez Sąd Okręgowy prowadzi do bezzasadnego czerpania korzyści z nakładów na lokal przez powoda, których on nie pokrył ani w całości, ani w części.

II. przepisów prawa materialnego:

- art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy, z materiału dowodowego wynika, że powód celowo wydłużał czas zawarcia umowy przyrzeczonej z pozwaną, narażając ją na poniesienie znacznych kosztów związanych z remontem mieszkania i nie odbierał od niej listów informujących go o opuszczeniu lokalu i gotowości do wydania kluczy, co stanowi postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i nie korzysta z ochrony prawnej;

- 3 § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016r. (Dz.U. z 2016r., poz. 1714) poprzez jego niezastosowanie i niepodwyższenie przyznanej kwoty zastępstwa adwokackiego o podatek od towarów i usług, co w przypadku pomocy prawnej udzielonej z urzędu jest obligatoryjne, a nadto znajduje potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2015r., sygn. akt. III CZP 90/15.

W rezultacie pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości, przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu według norm prawem przepisanych, oświadczając że koszty nie zostały uiszczone ani w całości, ani w części, ewentualnie, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji wraz z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Apelację od wyroku wniósł również powód zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie punktu II, III i IV zarzucając:

I. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Okręgowego z treścią materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania, a to art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a to:

- zeznań powoda i świadka I. S. (1) - poprzez odmówienie im przymiotu wiarygodności w zakresie, w jakim powód określił wartość należnego mu wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z ww. mieszkania oraz okresu za jaki powód domagał się wynagrodzenia, w sytuacji gdy zeznania te są spójne, logiczne, a okoliczności nimi objęte znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym,

- opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości R. A. - poprzez przyznanie jej pełnej mocy dowodowej, w sytuacji gdy ustalona na podstawie jego opinii kwota wynagrodzenia za bezumowne korzystanie jest w sposób oczywisty zbyt niska z uwagi obiektywne możliwości wynajęcia ww. mieszkania,

a w konsekwencji:

- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie sprowadza się do kwoty 23 026 zł, w sytuacji gdy tak ustalona wartość nie wynika z całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego;

- naruszenie art. 98 § 1 w zw. z art. 101 i 103 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że powód pomimo wygrania sprawy co do zasady jest zobowiązany zwrócić koszty postępowania.

W rezultacie powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanej kwoty 197 290 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie, obciążenie pozwanej kosztami procesu, ewentualnie - uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Obie apelacje są bezzasadne.

Sąd Apelacyjny zasady podziela ustalenia faktyczne i wywody prawne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne.

Odnośnie apelacji wniesionej przez powoda, to wskazać należy, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 233 k.p.c.

Regulacja ta nakłada na sąd obowiązek oceny wiarygodności i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przy czym swobodna ocena dowodów musi odpowiadać warunkom kodeksowym, co oznacza, że sąd może opierać się jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, (sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody i uwzględnić towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów) a sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów poprzez wybór tych, na których się oparł i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.

Do naruszenia przez sąd omawianego przepisu może dojść w dwojaki sposób: albo poprzez przekroczenie granic swobody oceny wyznaczonej logiką, doświadczeniem, zasadami nauki albo poprzez brak dokonania przez sąd wszechstronnego rozważenia sprawy. W tej drugiej sytuacji wyciągnięte przez sąd wnioski mogą być logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym, lecz uczynione przez sąd jedynie w oparciu o część materiału dowodowego, a z pominięciem pozostałej części, która pozwoliłaby na wyciągnięcie odmiennych wniosków.

Nie można przyznać racji apelującemu, aby Sąd I instancji w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenił zgromadzony materiał dowodowy. Sąd Okręgowy dokonał jego prawidłowej oceny trafnie podnosząc, że kwota żądanego przez powoda odszkodowania za bezumowne korzystnie z lokalu była wygórowana. Sąd I instancji oparł się w tym zakresie na opinii sporządzonej przez biegłego, ale prawidłowo zauważył, iż już tylko doświadczenie życiowe wskazuje, że powód nie miałby możliwości uzyskania kwoty 5000 zł miesięcznie tytułem czynszu za wynajem ww.lokalu. Zatem twierdzeń powoda w tym zakresie nie można uznać za wiarygodne. Za wiarygodne nie może zostać też uznane przedłożone oświadczenie złożone przez G. P. w przedmiocie porozumienia zawartego pomiędzy nim a powodem.

Po pierwsze, zawarcie umowy najmu ww. mieszkania z kwotą czynszu w kwocie 800 euro miesięcznie należy uznać za nieracjonalne i całkowicie oderwane od stawek rynkowych, biorąc pod uwagę cechy nieruchomości - jej wielkość, położenie i stan techniczno-użytkowy.

Po drugie, zauważyć należy, że okoliczność prowadzenia przez powoda rozmów odnośnie ewentualnego wynajmu mieszkania za kwotę 800 euro miesięcznie podniesiona została przez powoda dopiero w piśmie z 26 marca 2019 r. czyli ponad 3 latach trwania procesu. Wcześniej okoliczności takie nie były powoływane, a z oświadczenia wynika, że porozumienie odnośnie wynajmu mieszkania pomiędzy powodem, a G.P. zostało zawarte w 2012 r.

Po trzecie, mieszkanie zostało zwrócone powodowi w 2016r.Gdyby więc prawdą było, że możliwe było wynajęcie mieszkania za kwotę 5000 zł, a to z uwagi między innymi dobrą lokalizację ww. mieszkania, to zapewne od tego czasu mieszkanie zostałoby wynajęte, a powód przedstawiłby umowę w tym zakresie. Tym bardziej mając na uwadze, że poziom cen najmu od tego czasu znaczenie wzrósł. Tymczasem G.P. stracił zainteresowanie mieszkaniem w momencie, gdy powód mógł to mieszkanie wynająć i od tego czasu powód nie wynajął tego mieszkania nikomu – a w każdym razie brak jest informacji w tym zakresie - ani za kwotę 5000 zł, ani za kwotę nawet znacząco niższą, która jednakże wciąż byłaby kwotą wysoką.

Nie sposób także uznać, aby ustalenia Sądu I instancji co do wartości należnego odszkodowania były sprzeczne z zeznaniami I. S. (1). Treść zeznań złożonych przez I. S. w żadnym fragmencie nie poruszała kwestii wartości należnego wynagrodzenia, czy wysokości czynszu, za który powód miałby wynajmować mieszkanie.

Z apelacji powoda wynikało, że zakwestionował on ustalenia Sądu Okręgowego dotyczące kwestii, do kiedy mieszkanie było użytkowane przez pozwaną.

Odnosząc się do tego zarzutu wskazać należy, że Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia Sądu I instancji w tym zakresie, a w szczególności, że zasadne było przyjęcie, że pozwana korzystała z lokalu do końca kwietnia 2016 r. Należy bowiem przyjąć, że w piśmie pozwanej do powoda z 25 kwietnia 2016 r. pozwana zaoferowała zwrot kluczy. Nie budzi wątpliwości, że powód powinien podjąć działania zmierzające do odbioru kluczy, a skoro tego nie uczynił, to skutkuje to zwłoką po jego stronie.

Również chybiona jest argumentacja apelującego co do orzeczenia o kosztach procesu, co oznacza, że bezzasadny jest zarzutu naruszenia art. 98 § 1 w zw. z art. 101 i 103 k.p.c.

W sprawie nie sposób uznać, że przesądzenie odpowiedzialności pozwanej co do zasady, uzasadniać ma przyznanie kosztów postępowania w całości na rzecz powoda. Takie rozstrzygnięcie w istocie nie byłoby usprawiedliwione i stanowiłoby swoiste promowanie postawy powoda, w który w sposób rażący zawyżył swoje roszczenie.

Również apelacja pozwanej jest bezzasadna.

Pozwana podniosła zarzut naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. i w konsekwencji błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy. Zarzut ten dotykał trzech kwestii.

Po pierwsze, uwzględnienia powództwa w sytuacji, gdy zdaniem apelującej, powód zrzekł się roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z lokalu na rozprawie w dniu 27 listopada 2013 r. w sprawie przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie, Wydział I Cywilny, sygn. akt I C 2280/13/N.

Jeżeli chodzi o ten zarzut, to należy zauważyć, że apelująca nie dostrzega, że oczywistym jest, iż powód mógł się zrzec roszczenia jedynie do momentu, w którym nastąpiło zrzeczenie, to jest do 27 listopada 2013 r. Zrzeczenie się roszczenia nie wywołało zatem skutku na przyszłość. W efekcie słusznie uznał Sąd Okręgowy, że powódka była posiadaczem w złej wierze lokalu od 28 listopada 2013 r. i od tego dnia należy się powodowi odszkodowanie.

Po drugie, również i pozwana zakwestionowała przyjętą przez Sąd Okręgowy datę, do której zajmowała lokal.

Odnosząc się do tego zarzutu, wskazać należy, że nie można przyznać racji apelującej, że opuściła lokal w sierpniu 2015 r. Pozwana w tym czasie w sprawie zwrotu lokalu kontaktowała się wyłącznie z matką powoda. Jeżeli matka powoda odmawiała przyjęcia kluczy to obowiązkiem pozwanej było niezwłoczne zwrócenie się do powoda z żądaniem odebrania od niej kluczy, a nie zwlekania z podjęciem takich czynności przez okres kolejnych kilku miesięcy, to jest do kwietnia 2016 r.

Zauważyć też należy, iż jeżeli pozwana rzeczywiście chciała zwrócić lokal powodowi, który w jej ocenie nie chciał przyjąć zwrotu lokalu, to mogła to skutecznie uczynić np. poprzez złożenie kluczy do depozytu sądowego. Natomiast, jak powyżej wskazano, dowodem, od którego można uznać, że powód nie współdziała w odbiorze mieszkania, jest pismo pozwanej z kwietnia 2016 r. Od tego momentu opóźnienie w odbiorze mieszkania obciążą powoda.

Po trzecie, pozwana podniosła zarzut wadliwego ustalenia wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu bez uwzględnienia okoliczności dokonania przez pozwaną koniecznych nakładów na mieszkanie.

Oceniając ww. zarzut, wskazać należy, iż mógłby on zostać uznany za uzasadniony, gdyby pozwana nie występowała przeciwko powodowi z osobnym roszczeniem o zwrot nakładów na mieszkanie. Wówczas byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ustalanie wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie przy uwzględnienie stanu lokalu po remoncie wykonanym przez pozwaną, jeżeli jednocześnie pozwana nie domagałaby się zwrotu nakładów poniesionych na ww. remont. Jednakże pozwana wystąpiła przeciwko powodowi o zwrot ww. nakładów i uzyskała wyrok uwzględniający powództwo. Powód ma więc obowiązek zwrócić pozwanej poniesione nakłady na lokal. Zatem uwzględnienie tej okoliczności w tej sprawie w istocie byłoby ponownym uwzględnieniem tej samych kosztów na rzecz pozwanej, co w konsekwencji sprzeczne byłoby z zasadami współżycia społecznego.

Nietrafny był również zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 5 k.c., ponieważ pozwana pomija, że odszkodowanie zostało zasądzone od niej za okres, w którym zajmowała mieszkanie bez zgody i wbrew woli powoda, mając już pełną świadomość, że umowa przyrzeczona nie zostanie podpisana. W dniu 27 listopada 2013 r. miała miejsce rozprawa o eksmisję pozwanej przed Rejonowym dla K.-Nowej Huty w K.. Wobec czego już co najmniej od tego dnia pozwana wiedziała o toczącym się przeciwko niej postępowaniu i treści żądania skierowanego wobec niej przez powoda. Bez wątpienia pozwana dysponowała również odpowiednim czasem, aby się wyprowadzić i znaleźć dla siebie nowe mieszkanie. Należy zatem przyjąć, że zasądzenie odszkodowania za zajmowanie lokalu przez pozwaną bez zgody właściciela, po tym jak ta wola została ujawniona i nie w sytuacji konieczności bezzwłocznego opuszczenia lokalu, nie narusza zasad współżycia społecznego.

Bezzasadny jest też zarzut naruszenia § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016r. (Dz.U. z 2016r., poz. 1714). W sprawie co do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego zastosowanie znajdzie ze względu na datę wniesienia pozwu Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokacie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. nr 163, poz. 1348 ze zm.). Jednakże zdaniem Sądu Apelacyjnego nieusprawiedliwione byłoby różnicowanie stawki wynagrodzenia dla adwokata ze względu na to, czy adwokat świadczył pomoc prawną jako pełnomocnik z wyboru, czy z urzędu, poprzez podwyższenie wynagrodzenia o kwotę podatku od towarów i usług.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny oddalił obie apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. z uwzględnieniem faktu, że pozwaną reprezentował pełnomocnik z urzędu.

SSA Józef Wąsik SSA Wojciech Żukowski SSA Paweł Czepiel