Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SO Agnieszka Włodyga

Protokolant: Małgorzata Wałęga

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2023 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa kredytowa z dnia 29 czerwca 2005 r. nr (...) zawarta pomiędzy M. P. a (...) Bankiem S.A. w W., obecnie (...) Bank (...) S.A. w W. jest nieważna w całości;

II.  zasądza od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. P. kwotę 2.041,99 zł. (dwa tysiące czterdzieści jeden złotych dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od dnia 25 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w dalej idącej części;

IV.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 11.817 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt I C 2487/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 25 stycznia 2023 r.

Powódka M. P. w pozwie skierowanym przeciwko stronie pozwanej (...) Bank (...) S.A. w W. (k. 3), sprecyzowanym w piśmie z dnia 3 luty 2022 r. (k. 314) wniosła o:

- ustalenie, że umowa kredytowa z dnia 29 czerwca 2005 r. nr (...) zawarta przez powódkę z (...) Bank S.A., po przekształceniu (...) Bank (...) S.A., jest nieważna w całości;

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 232.041,99 zł. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2018 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez bank świadczeń na podstawie całkowicie nieważnej umowy kredytowej

ewentualnie o:

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 51.248,66 zł. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 września 2018 r. do dnia zapłaty tytułem nienależnie pobranych przez bank świadczeń na podstawie bezskutecznych postanień waloryzacyjnych zawartych w umowie kredytowej oraz kwoty 1.992,44 zł. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty tytułem nienależnie pobranych przez bank świadczeń na podstawie bezskutecznych postanowień do ubezpieczenia UNWW.

- ustalenie, że:

1. zapisy § 2, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2, § 9 ust. 8, § 12 a ust. 2 zd. 2 łączącej strony umowy z dnia 29 czerwca 2005 r. dotyczące mechanizmu indeksacji stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

2. zapisy § 5 ust. 3, § 17 ust. 3 Ogólnych warunków kredytowania oraz Załącznika nr 2 do umowy z dnia 29 czerwca 2005 r. dotyczące mechanizmu indeksacji stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

3. zapisy § 12 Ogólnych warunków kredytowania oraz Załącznika nr 2 do umowy z dnia 29 czerwca 2005 r. dotyczące ubezpieczenia UNWW stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i nie wiążą powódki

- zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Powódka wskazała, że zawarta przez strony w dniu 29 czerwca 2005 r. umowa jest nieważna względnie nie istnieje z uwagi na niedookreślenie świadczenia – brak wskazania w umowie kwoty kredytu do zwrotu, z powodu nieprecyzyjnej i niewykonalnej klauzuli indeksacyjnej, niesprecyzowania w umowie w jaki sposób bank będzie ustalał kursy walut, z powodu sprzeczności z naturą stosunku sprawnego i zasadami współżycia społecznego, z powodu niedoinformowania kredytobiorcy o ryzyku walutowym, z powodu naruszenia przepisów o odsetkach maksymalnych, z powodu zastosowania podwójnej waloryzacji.

Powódka wskazała, że kredyt opiewał na kwotę 230.000 zł. W okresie od 29 czerwca 2005 r. do 27 sierpnia 2020 r. powódka uiściła na rzecz banku łącznie kwotę 232.041,99 zł.

Strona pozwana (...) Bank (...) S.A. w W. ustosunkowując się do żądań pozwu (k. 120) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów. Strona pozwana wskazała na specyfikę umów indeksowanych kursem CHF, dopuszczalność ustalania wysokości kredytu i rat na podstawie tabel kursów ustalanych przez Bank, udzielenia powódce informacji o mechanizmach funkcjonowania umowy i o ryzyku kursowym, brak naruszenia zasad ekwiwalentności umowy, zgodność umowy z przepisami prawa, z dobrymi obyczajami.

Z ostrożności procesowej podniosła zarzut potrącenia i zatrzymania. Odnośnie zarzutu potrącenia wskazano, że obejmuje on dwie pozycje: kwotę udzielonego kapitału o wysokości 230.000 zł. i kwotę z tytułu tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału o wysokości 108.091,77 zł. Odnośnie zarzutu zatrzymania wskazano, że został on podniesiony na wypadek nieuwzględnienia zarzutu potrącenia i obejmuje od kwotę 230.000 zł. (zwrot udzielonego kapitału) i kwotę 108.091,77 zł. (wynagrodzenie za korzystanie z kapitału).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 czerwca 2005 r. powódka M. P. zawarła z (...) Bankiem S.A. w W. I Oddział w K. umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...).

W umowie wskazano na wstępnie, że integralną częścią umowy są „Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i Pożyczek hipotecznych, stanowiące załącznik nr 1 do umowy, co do których kredytodawca oświadcza, że je otrzymał, zapoznał się z ich treścią i na stosowanie których wyraża zgodę.

Dalej, zgodnie z umową strony m.in. postanowiły, że:

- bank udzieli kredytobiorcy kredytu w kwocie 230.000 zł. denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 360 miesięcy od dnia 29 czerwca 2005 r. do dnia 27 czerwca 2035 r.

- kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona wg kursu kupna dewiz dla w.w. waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu (§ 2 ust. 2)

- kredyt przeznaczony jest na budowę lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) realizowanego przez dewelopera – Spółkę Mieszkaniową (...) sp. z o.o. wraz z wykończeniem. Wartość kosztorysową inwestycji określono na kwotę 250.042,75 zł., a udział własny kredytobiorcy na kwotę 20.042,75 zł.

- każda transza kredytu wykorzystywana jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy wg kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania danej transzy (§ 4 ust. 1a)

- wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona jest w CHF. Spłata rat kapitałowo-odsetkowych jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych wg kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 2)

- miesięczne raty kapitałowo-odsetkowe są ustalane w równej wysokości

- kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty odsetek w każdym miesiącu. Wysokość należnych odsetek jest określona w CHF. Spłata należnych odsetek dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu należnych odsetek wg kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty. (§ 9 ust. 8)

W dacie zawarcia umowy obowiązywały w banku ogólne warunki kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe i pożyczek hipotecznych w (...) Banku S.A.

Strony zawarły aneksy nr (...) do umowy w dniu: 11 lipca 2007 r., 1 sierpnia 2008 r., 28 września 2011 r., 28 września 2011 r. i 19 stycznia 2012 r. w których dookreślono poszczególne postanowienia umowy, w tym dot. zabezpieczeń kredytu.

(dow. umowa z dnia 29 czerwca 2005 r., k. 75, aneks nr (...) do umowy z dnia 11 lipca 2007 r., 84, aneks nr (...) do umowy z 1 sierpnia 2008 r., k. 86, aneks nr (...) z dnia 28 września 2011 r., k. 88; aneks nr (...) z dnia 28 września 2011 r., k 88, aneks nr (...) z dnia 19 stycznia 2012 r., k. 89, ogólne warunki kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe i pożyczek hipotecznych” ( (...)), k. 79)

Uruchomienie kredytu nastąpiło zgodnie z umową. Powódce wypłacono w dwóch transzach łącznie kwotę o wysokości 230.000 zł.

Powódka uiszczając raty kapitałowo-odsetkowe w okresie od dnia 29 czerwca 2005 r. do dnia 27 sierpnia 2020 r. uiściła na rzecz banku łącznie kwotę 232.041,99 zł.

(dow. zaświadczenie banku z dnia 20 listopada 2018 r., k. 91, zaświadczenie banku z dnia 5 marca 2021 r., k. 48, rozliczenie kredytu, k. 110)

Powódka, reprezentowana przez pełnomocnika, w piśmie z dnia 24 sierpnia 2018 r. zatytułowanym „wezwanie” wniosła o podjęcie negocjacji w związku z zapisami umowy opisując zastosowanie przez bank klauzule niedozwolone znajdujące się w umowie.

Bank w piśmie z dnia 20 września 2018 r. odpowiedział negatywnie na wniosek kredytobiorcy.

(dow. pismo z dnia 24 sierpnia 2018 r., k. 103, pismo banku z dnia 20 września 2018 r., k. 109)

M. P. chcąc uzyskać kredyt na zakup mieszkania na ul. (...) w K. usłyszała w banku do którego się udała, że nie ma koniecznej do tego zdolności kredytowej. W kolejnym banku zaproponowano jej kredyt indeksowany do waluty CHF, uzasadniając to niższą ratą kredytu. Powódkę zapewniono, że frank szwajcarski to bardzo stabilna waluta. Na prośbę powódki, przedstawiono jej zestawienie kursów tej waluty, z którego wynikało, że kurs CHF nigdy nie przekroczył 3 zł. Powódki nie informowano w ogóle w jaki sposób bank ustala wysokości kursów walut. Nie omówiono kwestii ryzyka walutowego. Sama umowa została przygotowana przez bank. Powódka mogła negocjować prowizję i marżę. Co do innych postanowień umowy oświadczono jej, że nie ma takiej możliwości. Wypłata kredytu jak i spłata kolejnych rat dokonywane są w walucie złoty polski.

W mieszkaniu kupionym za środki z kredytu powódka mieszkała przez szereg lat. Nigdy nie prowadziła w nim działalności gospodarczej. W związku ze sprzedażą mieszkania, hipoteka ustanowiona na lokalu została przeniesiona na inną nieruchomość (dom) kupiony przez powódkę m. in. ze środków uzyskanych z kredytu udzielonego w złotych polskich. Kwestionowana w pozwie umowa była pierwszą i jedyną umową o kredyt denominowany zawartą przez powódkę.

Podczas rozprawy w dniu 25 stycznia 2023 r. powódka, po pouczeniach ze strony sądu oświadczyła, że wnosi o unieważnienie umowy jak to zostało wskazane w pozwie i że zdaje sobie sprawę, że w razie unieważnienia umowy konicznym będzie jej rozliczenie.

Podczas rozprawy, pełnomocnik pozwanego Banku, w obecności powódki i jej pełnomocnika oświadczył, że podtrzymuje zgłoszony w odpowiedzi na pozew zarzut potrącenia i zatrzymania.

(dow. zeznania powódki i oświadczenie zgłoszone podczas rozprawy w dniu 25 stycznia 2023 r., k. 345; oświadczenie pełnomocnika pozwanego banku, k. 345)

Stan faktyczny sprawy ustalono w oparciu o dowody z dokumentów, których prawdziwości strony nie kwestionowały i których prawdziwość w ocenie sądu nie budziła wątpliwości.

Zeznania złożone przez świadków J. L. - k. 301, A. K. – k. 291, (pracowników pozwanego Banku) uznano za wiarygodne. Z tym, że wskazać należy, że zeznania złożone przez świadków dot. ogólnych kwestii wiążących się z działalnością banku, produktem jakim był kredyt indeksowany do CHF, a nie konkretnej umowy zawartej przez strony.

Zeznania złożone przez powódkę co do zasady zasługiwały na wiarę, przede wszystkim przy uwzględnieniu faktów wynikających z dokumentów oraz przy ocenie zeznań w świetle zasad doświadczenia życiowego.

Dowód z opinii biegłego pominięto jako całkowicie zbędny dla ustaleń stanu faktycznego koniecznych dla zastosowania przepisów prawa i wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Podstawą faktyczną powództwa była umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) zawarta w dniu 29 czerwca 2005 r. przez powódkę z (...) Bank S.A. w W. I Oddział w K. nr (...).

Powódka wniosła o ustalenie, że zawarta przez strony umowa jest nieważna oraz o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kwoty 232.041,99 zł. wraz z odsetkami; tj. kwot jakie powódka uiściła na rzecz pozwanego Banku w okresie od dnia 29 czerwca 2005 r. do dnia 27 sierpnia 2020 r.

Strona pozwana sprzeciwiła się żądaniom pozwu co do zasady oraz podniosła „z ostrożności procesowej” zarzut potrącenia i zatrzymania.

Odnośnie żądania ustalenia nieważności umowy o kredyt z dnia 29 czerwca 2005 r. wskazać należy, że zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. istnieje, gdy samo uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę w tym znaczeniu, że zakończy spór istniejący lub zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05). Strona posiada interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie, gdy istnieje niepewność stanu prawnego, w szczególności gdy strona przeciwna kwestionuje jej prawo, a nie ma innych instrumentów takich jak powództwo o świadczenie lub ukształtowanie, które mogłyby zabezpieczyć chroniony prawem interes tej strony.

W ocenie Sądu po stronie powódki istnieje interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu zawartej dnia 29 czerwca 2005 r. Jedynie bowiem wyrok ustalający może trwale i ostatecznie usunąć stan niepewności prawnej istniejący pomiędzy stronami. Nie może budzić wątpliwości, że o istnieniu bądź nieistnieniu wszystkich przyszłych obowiązków wynikających z faktów zwarcia umowy można przesądzić tylko na drodze powództwa o ustalenie. Odmiennej oceny ważności i związania umową stron, zwłaszcza na przyszłość, ale także odnośnie związania powodów szeregiem innych niż obowiązek spłaty kredytu obowiązków nie dało się definitywnie i wiążąco rozstrzygnąć za pomocą innego środka prawnego niż powództwo o ustalenie, co przemawiało za przychyleniem się do stanowiska powodów, że mają oni interes prawny w domaganiu się ustalenia nieważności umowy. Należy też zwrócić uwagę, że na podstawie umowy zawartej dnia 29 czerwca 2005 r. została wpisana hipoteka kaucyjna do księgi wieczystej. Celem dokonania prawidłowej oceny prawnej umowy zawartej przez strony niezbędnym było uwzględnienie żądania pozwu w części dot. ustalenia nieważności umowy.

Jak już zaznaczono wyżej, powódka w oparciu o wyrok ustalający będą mogły domagać się wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej w sytuacji braku zgody wierzyciela na jej wykreślenie. Po rozstrzygnięciu kwestii ważności/nieważności umowy strony będą mogły dokonać wzajemnego rozliczenia.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że powódka posiadała interes prawny w ustaleniu nieważności umowy i to ze skutkiem ex tunc.

Oceny prawnej spornej umowy dokonano w oparciu o obowiązujące przepisy prawne i orzecznictwo przede wszystkim SN, TSUE – najbardziej aktualne - na datę orzekania w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu nie ma podstaw do kwestionowania (co do zasady) możliwości zawierania umów indeksowanych walutą obcą (w dacie zawarcia przedmiotowej umowy). Umowy takie nie były sprzeczne z zasadą walutowości, z art. 69 ustawy Prawo bankowe i zasadą swobody umów – art. 353 ¹ k.c.

Sporna tu umowa kredytu indeksowanego do waluty obcej spełnia wymagania art. 69 ustawy Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia). Określone były strony umowy, kwota i waluta kredytu (podana w złotych), cel na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marży i zmiennej stopy bazowej). Prawidłowości tej nie zmienia postanowienie, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej. Wymaga bowiem podkreślenia, że w przeciwieństwie do umowy kredytu denominowanego znana była w tym przypadku od początku kwota kredytu w złotych (240.000 zł.). Przepis art. 358 ¹ § 2 k.c. przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca. Zasady wypłaty kredytu w złotych i spłaty również w złotych nie pozostawiają wątpliwości, że strony zamierzały zawrzeć umowę kredytu bankowego w tej właśnie walucie. Dopuszczalność prawna kredytów indeksowanych walutą obcą wynika z wyraźnego wskazania tego rodzaju kredytów w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 Prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75 b Prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r. Trudno uznać, aby konstrukcja umowy kredytu indeksowanego była sprzeczna z prawem (zwłaszcza, że art. 69 Prawa bankowego w brzmieniu obowiązującym od 26 sierpnia 2011 r. wprost wspomina o tego rodzaju kredytach) lub zasadami współżycia społecznego, skoro ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża obie strony – na co trafnie powoływała się strona pozwana.

Z przepisu art. 353 ¹ k.c. wynika, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sam mechanizm indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna z naturą stosunku kredytu, a wręcz przeciwnie – zawarcie umowy kredytu indeksowanego stanowi możliwy wariant konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego. Gdyby indeksacja była sprzeczna z naturą stosunku kredytu, kredyty indeksowane nie zostałyby wskazane przez ustawodawcę (co prawda później niż strony zawarły umowę kwestionowaną w sprawie niniejszej) w przepisach Prawa bankowego jako jeden z rodzajów umów kredytowych. Ryzyko zmiany kursu waluty przyjętej jako miernik wartości świadczenia z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu – obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie, co powoduje też zmniejszenie świadczenia należnego kredytodawcy.

Zupełnie inną kwestią jest to, czy w związku z konsumenckim charakterem umowy zachodzi bezskuteczność postanowień umownych na zasadzie art. 385 ¹ § 1 k.c. – z dalszymi tego konsekwencjami. Zdaniem Sądu istnieją podstawy do stwierdzenia, że klauzule, na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu i spłacanych w złotówkach kwot rat na CHF według kursu z tabeli Banku – są klauzulami abuzywnymi (vide: § 2 ust. 2, § 4 ust. 1, § 9 ust. 2, § 9 ust. 8). Dodać też trzeba, że zapisy umowy we wskazanej części przerzucają całe ryzyko zmiany kursu waluty na jedną ze stron umowy, czyniąc świadczenia obu stron umowy nieadekwatnymi.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c.: § 1 Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. § 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Należy przy tym podkreślić, że wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem są klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść. Uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona, wymagałoby wykazania, że konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego, zaś konkretne postanowienie było z nim negocjowane.

Nadto zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 r. w sprawie o sygn. C-260/18 na tle wykładni Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.UE L z dnia 21 kwietnia 1993 r.), której implementacji służyło wprowadzenie do polskiego Kodeksu cywilnego przepisów dotyczących niedozwolonych postanowień umownych, należy przyjąć, że postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c.).

Należy też stwierdzić, że powódka posiada status konsumenta. Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zawarcie umowy kredytu hipotecznego w dniu 29 czerwca 2005 r. przez powódkę miało na celu zapewnienie jej uzyskania środków na zakup mieszkania położonego przy ul. (...) w K., w którym mieszkała przez jedenaście lat – do daty sprzedaży mieszkania i kupna domu, do księgi wieczystej którego wpisano hipotekę na zabezpieczenie spornego kredytu. Pozwany Bank nie wykazał, aby powódka zawierając przedmiotową umowę czyniła to w związku z wykonywanym przez nią zawodem - jako przedsiębiorca, zawodowca, profesjonalista.

Kolejno, w umowie z dnia 29 czerwca 2005 r. wskazano, że Bank udzieli kredytobiorcy kredytu w kwocie 230.000 zł. indeksowanego kursem CHF. Rzeczywista równowartość kredytu miała zostać określona po jego wypłacie. W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłacanych środków zostanie przeliczana do CHF wg kursu kupna walut określonego w tabeli kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Dalej wskazano, że rata kapitałowo-odsetkowa będzie wskazywana w walucie CHF, a rzeczywista wysokość rat kapitałowo - odsetkowych zostanie określona zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu spłaty raty i zostanie określona wg kursy sprzedaży dewiz dla CHF. Wypłata kredytu miała nastąpić w złotych polskich w transzach.

W efekcie, w umowie wskazano kwotę kredytu w złotych polskich, nie określono w ogóle wartości kredytu wyrażonej w walucie obcej. Wartość ta miała zostać określona dopiero w momencie uruchomienia kredytu przy uwzględnieniu kursu kupna walut określonego w tabeli kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Zobowiązanie kredytobiorcy o nieokreślonej w dacie zawarcia umowy wysokości miało być ustalane jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jego przeliczeniu wg kursu sprzedaży walut określonego w „tabeli kursów” obowiązującej w Banku w dniu spłaty.

Tym samym pozwany Bank miał jednostronną swobodę w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej. Sama umowa z dnia 29 czerwca 2005 r. została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez pozwany Bank. Powódka nie miała możliwości uzgadniania z Bankiem wszystkich postanowień konkretnej umowy. Była zapewniana, że umowa jest dla niej korzystna. W efekcie, postanowienia analizowanej umowy nie były uzgodnione indywidualnie z powódką w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. W istocie, powódka nie została też dostatecznie poinformowana o samym mechanizmie indeksacji, była zapewniania o stabilności franka szwajcarskiego i o orientacyjnej wysokości rat które zostały jej przedstawione w korzystnym świetle. Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, stanowiącej narzędzie waloryzacji kredytu i wyznaczającej wysokość zobowiązania powódki względem Banku, zostały w przypadku umowy stron niniejszego postępowania uzgodnione indywidualnie. Brak jest dowodów wskazujących na możliwość negocjowania warunków umowy w tym zakresie. Podnieść należy, że przedmiotowa umowa, w zakresie dotyczącym kwestii ustalenia kursów waluty, ma podobne brzmienie co inne umowne klauzule indeksacyjne proponowane klientom przez banki w umowach kredytów indeksowanych/denominowanych w innych sprawach, które zawisły przez tut. Sądem. Powszechna jest też wiedza o tym, że w tym zakresie klienci nie mogli negocjować warunków umowy.

Odnosząc się następnie do kwestii przyjęcia, czy postanowienia dotyczące kursu wymiany waluty określają główny przedmiot umowy, czy też nie, wskazać należy, że pojawiły się w tym zakresie rozbieżności w orzecznictwie. Odnosząc się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 pkt. 44 należy uznać, że klauzule te określają przedmiot główny umowy kredytu. Jak z resztą podnosił pozwany Bank, bez indeksacji, umowa jak ta zwarta z powódkami nie zostałaby w ogóle zawarta.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹§ 1 k.c. abuzywność nie może być przyjęta w stosunku do postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Jednak w ocenie tut. Sądu postanowienia zawarte w kolejnych paragrafach kwestionowanej umowy kredytu hipotecznego dotyczące sposobu ustalania kursów waluty, w oparciu o który będzie ustalona wysokość zobowiązania, nie były określone jednoznacznie. Zgodnie z art. 4 ust. 2 w/w dyrektywy ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

Dalej należało rozważyć, czy skoro zakwestionowane postanowienia dotyczą głównego przedmiotu umowy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powódki jako konsumenta. Odpowiedź na to pytanie jest pozytywna. Nie wskazano w umowie, ani nie wynika to z regulaminu, w jaki konkretnie sposób tabela kursów kupna/sprzedaży walut jest ustalana. To zaś potwierdza przyjęcie, że sformułowanie umowy nie pozwala na jednoznaczne określenie postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorcy. Nie można uznać, aby postanowienia waloryzacyjne (indeksacyjne) były wystarczająco jednoznaczne. Przyznanie sobie przez Bank jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powoda w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym bez znaczenia pozostaje sposób wykonania umowy stron w tym zakresie. Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała SN 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. III CZP 29/17). W świetle więc stanu z chwili, na którą ocenia się abuzywność postanowień umowy, nie ma też znaczenia wejście w życie ustawy tzw. antyspreadowej z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, czy też zmiany postanowień umowy po dacie zawarcia umowy kredytu. Powyższe prowadzi do uznania, że wymienione postanowienia umowy umożliwiały pozwanemu Bankowi arbitralne ustalenie kursu wymiany waluty, a więc arbitralne ustalenie wysokości zobowiązania powódek. Omawiane postanowienia umowy nie pozwalały jednoznacznie określić kwoty udzielonego kredytu. Tym samym wynikające z nich obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami oraz w sposób rażąco naruszający interesy powódki jako konsumenta. Wskazane postanowienia należy ocenić jako element treści umowy skutkujący nierównomiernym rozkładem praw i obowiązków stron umowy kredytowej, prowadzącym do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego, odpowiadającego wysokości poszczególnych rat kredytu.

Na marginesie tylko można wspomnieć, że postanowienia umowne o treści podobnej do tych analizowanych w niniejszym postępowaniu zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone prowadzonego przez Prezesa UOKiK (np. klauzule nr 3178 oraz nr 5743 – dot. Bank (...) S.A.). Wprawdzie według art. 23d ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. Tym samym tzw. rozszerzona skuteczność wpisu postanowienia do rejestru działa tylko na niekorzyść konkretnego przedsiębiorcy, przez którego stosowane postanowienie wpisano do rejestru. Niemniej analogiczna wręcz treść wpisanych do wspomnianego rejestru klauzul dodatkowo przemawia za przyjęciem wniosku o niedozwolonym charakterze postanowień badanych w niniejszym postępowaniu.

Postanowienia umowy zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} k.c., a w związku z tym nie wiążą powódki, co dotyczy w szczególności postanowień dotyczących stosowania kursów waluty szwajcarskiej. Wyeliminowanie ich i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu, oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powódce powinna zostać przeliczona na walutę CHF a powódka w terminach płatności kolejnych rat powinna je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Nie ma możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty. Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią ww. dyrektywy dokonaną przez TSUE w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3 października 2019 r.:

a) w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy (którą implementowały do polskiego porządku prawnego przepisy art. 385 ¹ i nast. k.c.), skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje;

b) w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym albo przepisem, który można by zastosować za zgodą stron, o ile brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi (pkt 48, 58 i nast. wyroku (...));

c) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego, gdyż spowodowałoby to twórczą interwencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów zamierzoną przez strony, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów (dotyczy m.in. art. 56 k.c., art. 65 k.c. i art. 354 k.c. - por. w szczególności pkt 57-62 wyroku (...));

d) w przypadku ustalenia, że wyeliminowanie postanowień niedozwolonych powoduje zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy, nie ma przeszkód, aby przyjąć, zgodnie z prawem krajowym, że umowa taka nie może dalej obowiązywać (por. w szczególności pkt 41-45 wyroku (...);

e) nawet jeżeli skutkiem wyeliminowania niedozwolonych postanowień miałoby być unieważnienie umowy i potencjalnie niekorzystne dla konsumenta następstwa, decyzja co do tego, czy niedozwolone postanowienia mają obowiązywać, czy też nie, zależy od konsumenta, który przed podjęciem ostatecznej decyzji winien być poinformowany o takich skutkach (por. w szczególności pkt 66-68 wyroku (...)).

Brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej, np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się takim właśnie kursem w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Po pierwsze, świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu i jego spłata następowały w PLN, a CHF był tylko walutą indeksacyjną). Po drugie, wspomniany przepis nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie 24 stycznia 2009 r.), zaś uznanie pewnych postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z umowy już od daty jej zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie w ich miejsce przepisu, który w chwili zawarcia umowy jeszcze nie obowiązywał. Nawet gdyby uznać, że art. 358 § 2 k.c. mógłby być stosowany do skutków, które nastąpiły po dacie jego wejścia w życie, to nadal brak byłoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w CHF po wypłacie kredytu. Zbędne więc było prowadzenie postępowania dowodowego w kierunku ustalenia, jaka byłaby wysokość zobowiązań z umowy przy przyjęciu innych wskaźników waloryzacji. Zachodzi bowiem potrzeba wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji, jako w całości sprzecznego z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającego interesy kredytobiorcy - konsumenta.

Odnosząc się do skutków uznania ww. klauzul za abuzywne, wskazać należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 2. k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13: Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

W tym miejscu należy odnieść się do możliwości zastąpienia abuzywnego postanowienia przepisem dyspozytywnym. Jak wskazał Trybunału Sprawiedliwości w orzeczeniu z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 przepis art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy miał możliwość zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie, gdy strony danej umowy wyrażą na to zgodę, przy czym możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, tak że ten ostatni zostałby tym ukarany (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai, C-26/13, EU:C:2014:282, pkt 80-84; z dnia 26 marca 2019 r., Abanca Corporación Bancaria i Bankia, C-70/17 i C-179/17, EU:C:2019:250, pkt 64).

W tym miejscu jeszcze raz powtórzyć należy, że w dacie zawarcia umowy tj. w dniu 29 czerwca 2005 r. nie istniały przepisy umożliwiające zastąpienie eliminowanych klauzul przepisami dyspozytywnymi.

Co do koncepcji, zgodnie z którą wyeliminowaniu z umowy podlegałaby cała waloryzacja, wskazać należy, że pomija się przy niej to, że umowa jest skonstruowana w ten sposób (zarówno w przypadku kredytu denominowanego, jak i indeksowanego), że w trakcie trwania umowy zobowiązanie kredytobiorcy - konsumenta jest wyrażone w CHF. Wszelkie koszty umowy, wynagrodzenie banku, w tym odsetki, odnoszą się do kwoty zobowiązania w CHF. W czasie gdy była zawierana przedmiotowa umowa, banki stosowały oprocentowanie LIBOR 3M do zobowiązań wyrażonych w CHF, a WIBOR do zobowiązań wyrażonych w PLN. W przedmiotowej umowie zastosowano stawkę LIBOR dlatego, że kwota zobowiązania wyrażona miała być w CHF. Stąd uzasadniony jest wniosek, że konstrukcja umowy przewidywała silne związanie postanowień odsetkowych z waloryzacją. Inaczej mówiąc strony nigdy nie zawarłyby umowy złotówkowej przy odsetkach LIBOR. Wydaje się, że operacja usunięcia waloryzacji z umowy, przy pozostawieniu odsetek w wysokości LIBOR, doprowadziła by do przekształcenia przedmiotowej umowy w stopniu wykraczającym ponad uprawnienia wynikające z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. Dlatego też, powództwo sformułowane w oparciu o drugą podstawę faktyczną (utrzymanie umowy w mocy bez indeksacji) nie zasługiwało na uwzględnienie.

Reasumując, wskazać należy, że dokonanie eliminacji klauzuli waloryzacyjnej (indeksacyjnej) prowadziłoby do wyeliminowania postanowień głównych umowy, a w konsekwencji do zmiany charakteru prawnego stosunku obligacyjnego i naruszenia art. 353 ¹ k.c., wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą i naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować.

Z powyżej wskazanych względów umowa o kredyt jest nieważna, o czym orzeczono w pkt I wyroku.

Skutkiem ustalenia nieważności przedmiotowej umowy (ze skutkiem ex tunc) jest brak podstawy prawnej świadczeń z zaskarżonej umowy. Powinnością obu stron jest ich wzajemne rozliczenie. Na datę wydania orzeczenia w niniejszej sprawie, zgodnie z uchwałą SN z dnia 7 maja 2021r. sygn. akt III CZP 6/21, iż wymagalność roszczeń związanych z nieważnością kredytu nastąpi dopiero z chwilą podjęcia przez kredytobiorcę wiążącej decyzji co do ewentualnego sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy oraz sprzeciwienia się udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej, stwierdzić należy, że roszczenia obu stron stały się wymagalne. Stan wymagalności nastąpił z datą złożenia oświadczenia przez powódkę podczas rozprawy w dniu 25 stycznia 2023 r. W tej dacie wymagalne stają się roszczenia zarówno kredytobiorcy (M. P.) jak i kredytodawcy ( (...) Bank (...) S.A.) o zwrot wypłaconego kredytu i dalsze wynikające z faktu zawarcia umowy, jej wykonania przez bank w całości i częściowo przez kredytobiorcę, który przez szereg lat wykonywał obowiązki wynikające z umowy (roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych).

Powódka w pozwie domagała się zasądzenia od strony pozwanej kwoty 232.041,99 zł tytułem zwrotu świadczeń uiszczonych przez nią na rzecz pozwanego Banku w okresie od dnia zawarcia umowy do sierpnia 2020 r. Roszczenie powódki co do zasady w całości zasługiwało na uwzględnienie. Jego wysokość wynika z dokumentów wystawionych przez pozwany Bank.

Strona pozwana podniosła z ostrożności procesowej zarzut potrącenia, który pełnomocnik Banku podtrzymał/ponownie zgłosił podczas rozprawy w dniu 25 stycznia 2023 r. w obecności bezpośrednio powódki jak i jej pełnomocnika procesowego. Sam posiadał pełnomocnictwo do podejmowania czynności również o charakterze materialnoprawnym.

Sam zarzut potrącenia ocenić należy jako prawidłowo zgłoszony i zasługujący na uwzględnienie. Zgodnie z art. 498 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (§ 1). Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2). Zgodnie zaś z art. 499 k.c. potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Ratio legis potrącenia jest przyspieszenie obrotu. Skutkiem potrącenia jest bowiem to, że dwie wierzytelności przysługujące wzajemnie dwóm podmiotom podlegają umorzeniu. Przez dokonanie tej czynności osiąga się efekt podobny do wykonania tych dwóch świadczeń, których faktycznie strony nie muszą spełniać, przez co unika się ryzyka i kosztów. Skutek potrącenia stanowi umorzenie potrącanych wierzytelności do wysokości tej spośród nich, która jest niższa. Potrącenie ustawowe, uregulowane w art. 498 k.c., którego podstawą jest oświadczenie woli jednej ze stron może być złożone jedynie wówczas, gdy spełnione są przesłanki wskazane w art. 498 i nast. k.c. Potrącenie spełnia trzy funkcje. Efektem potrącenia jest taki stan, jaki nastąpiłby, gdyby obaj dłużnicy spełnili swoje świadczenia (funkcja zapłaty). Co prawda żaden z nich nie uzyskuje świadczenia, ale każdy zostaje zwolniony ze swojego długu. Potrącenie spełnia również funkcję egzekucyjną. Dzięki jego zastosowaniu następuje skutek taki, jakby potrącający wymusił wykonanie zobowiązania. Wreszcie potrącenie ma funkcję gwarancyjną. W momencie, kiedy staje się dopuszczalne, wierzyciel ma pewność zaspokojenia wierzytelności. Potrącenie dokonywane jest przez złożenie przez jedną z uwikłanych w podwójny stosunek zobowiązaniowy osób stosownego oświadczenia woli. Potrącenie jest więc prawem podmiotowym. Przepis art. 498 k.c. przewiduje kilka przesłanek, których spełnienie umożliwia zastosowanie tej instytucji. Są nimi: wzajemność wierzytelności (tzn. dłużnik jest jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela i odwrotnie), jednorodzajowość świadczeń, wymagalność obu wierzytelności oraz możliwość dochodzenia ich przed sądem. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia.

Jak już wyżej wskazano, w niniejszej sprawie rozliczenie stron nieważnej umowy kredytu następuje zgodnie z teorią dwóch kondykcji. Powódka, z dniem 25 stycznia 2023 r., ma wymagalne roszczenie wobec pozwanego Banku o zwrot świadczeń uiszczonych na podstawie nieważnej umowy, strona pozwana ma wymagalne roszczenie o zwrot wypłaconego kapitału. Potrącenie kwoty 230.000 zł. wypłaconej powódce przez Bank z wierzytelnością dochodzoną pozwem (232.041,99 zł.), dokonane przez Bank reprezentowany przez osobę posiadającą upoważnienie do dokonywania również czynności o charakterze materialnoprawnym należy ocenić jako dopuszczalne i w pełni skuteczne. Na skutek potrącenia wierzytelności każdej ze stron uległy umorzeniu do wierzytelności niższej, czyli wierzytelności pozwanego Banku. Oczywistym jest, że potrącenie dotyczy wierzytelności wymagalnej a wobec przyjęcia, że wymagalność roszczeń zarówno kredytobiorcy jak i kredytodawcy nastąpiła w dniu 25 stycznia 2023 r., potrącenie ma skutek od tej daty.

W efekcie, na rzecz powódki zasądzono od pozwanego Banku kwotę 2.041,99 zł. wynikającą z wyliczenia 232.041,99 zł. – 230.000 zł. = 2.041,99 zł.

Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzutu potrącenia w dalej idącej części dotyczącej kwoty 108.091,77 zł. tytułem wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Kwestia prawa sytuacji kredytodawcy do dochodzenia dodatkowych roszczeń obok zwrotu kapitału na dzień wydawania orzeczenia w sprawie jest sporna, na co zwrócił uwagę sąd w pouczeniach udzielanych powódce podczas rozprawy w dniu 25 stycznia 2023 r. Obecnie, przed TSUE toczy się postępowanie w tej kwestii – sygn. akt sprawy I C 520/21. Również SN nie udzielił w tej kwestii wiążących wskazówek, mimo zadanych w tym temacie pytań. Stąd, w ocenie sądu, potrąceniu podlegała tylko niesporna kwota 230.000 zł. tytułem udzielonego kapitału. Brak też podstaw do zweryfikowania poprawności wyliczenia kwoty postawionej do potrącenia z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału (kwota 108.091,77 zł.).

W efekcie, w pkt II wyroku zasądzono od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.41,99 zł. wynikającą z wyliczenia 232.041,99 zł. – 230.000 zł. . W dalej idącej części dochodzona pozwem wierzytelność powódki podlegała umorzeniu, a żądanie zasądzenia dalszych wskazanych w pozwie kwot oddalono.

Jako, że o wymagalności roszczenia powódki (i z drugiej strony Banku), najwcześniej może być mowa w dniu 25 stycznia 2023 r., odsetki tytułem opóźnienia w płatności należą się powódce najwcześniej od tej daty.

W pkt III wyroku oddalono powództwo w części dotyczącej zasądzenia dalej idących kwot, wobec skutecznego potrącenia kwoty 230.000 zł. oraz w zakresie odsetek za opóźnienie dochodzonych od daty wcześniejszej niż ustalona przez sąd data wymagalności roszczeń obu stron.

O kosztach postępowania orzeczono w pkt IV wyroku zgodnie z art. 100 k.p.c. i § 2 pkt 6 rozporz. Min. Sprawiedl. z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. W realiach sprawy powódkę należy uznać za stronę, która w całości wygrała proces – co do zasady i co do wysokości. Fakt oddalenia żądania o zasądzenie odsetek należnych tytułem opóźnienia w spełnieniu świadczenia i częściowego uwzględniania zarzutu potrącenia, wobec przyjętej zasady rozliczania nieważnych umów o kredyt tzw. frankowy, wg teorii dwóch kondykcji, nie może wpływać na odmienną ocenę. Na zasądzone koszty składają się dwie pozycje: 1.000 zł. – opłata sądowa od pozwu, 10.800 zł. – wynagrodzenie pełnomocnika powódek i 17 zł. – opłata kancelaryjna od pełnomocnictw procesowych.