Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Irena Żarnowska-Sporysz

Protokolant: Jolanta Latała

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2024 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. S. i B. S.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa kredytu hipotecznego numer (...)- (...)
z dnia 27 kwietnia 2005 roku zawarta pomiędzy powodami a Bankiem (...) S.A. z siedzibą w K. jest nieważna;

II.  zasądza od strony pozwanej Banku (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powodów R. S. i B. S. łącznie kwotę 167.511,35 zł (sto sześćdziesiąt siedem tysięcy pięćset jedenaście złotych trzydzieści pięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 10 lutego 2023 roku do dnia zapłaty;

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 6.434 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 2587/23

UZASADNIENIE WYROKU

z dnia 16 maja 2024 roku

Powodowie R. S. i B. S. w pozwie z dnia 13 czerwca 2023r skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., wnieśli o:



zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów solidarnie (łącznie) R. S. i B. S. kwoty 167 511,35 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 10 lutego 2023 roku do dnia zapłaty;



ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego nr (...)- (...) z dnia 27 kwietnia 2005 roku, zawarta pomiędzy powodami R. S. i B. S., a Bankiem (...) S.A. (obecnie Bank (...) S.A.) jest nieważna;



zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania.

Ewentualnie, na wypadek oddalenia żądania o ustalenie nieważności umowy w całości wnieśli o ustalenie, że postanowienia załącznika nr 7 do umowy ust. 2 pkt. 2 oraz ust. 2 pkt. 4, w zakresie odnoszącym się do denominacji kredytu, są bezskuteczne wobec strony powodowej.

Uzasadniając żądanie pozwu powodowie podali, iż łączy ich ze stroną pozwaną umowa kredytu hipotecznego, denominowanego do waluty (...). Wskazali m.in., że umowa zawarta między stronami jest nieważna z uwagi na znajdujące się w niej klauzule abuzywne dot. przeliczania kwoty kredytu, salda i rat do waluty (...). Podali, że umowa nie została indywidualnie uzgodniona między stronami, a główne świadczenia stron zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. W ocenie powodów, zostali oni obciążeni w całości ryzykiem wynikającym ze zmiany stopy odsetkowej i kursu walutowego, co należy uznać za sprzeczne
z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy powodów. Ponadto wskazali, że pozwany bank przyznał sobie prawo do jednostronnego kształtowania wysokości świadczenia powodów.

W odpowiedzi na pozew (k. 78 i n.) strona pozwana Bank (...) S.A. wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie kosztów postępowania. Pozwany bank zakwestionował jakoby istniały podstawy do ustalenia nieważności przedmiotowej umowy kredytu. Udzielony kredyt był kredytem walutowym a jego kwota była jednoznacznie określona. Umowa jest zgodna z istotą stosunku zobowiązaniowego i nie zawiera klauzul abuzywnych. Postanowienia umowy nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco interesów powodów. Pozwana wskazała, iż powodowie nie posiadają interesu prawnego w ramach roszczenia o ustalenie.

Strona pozwana podniosła także zarzut przedawnienia roszczenia z uwagi na fakt,
iż wypłata i przeliczenie kredytu z (...) na PLN miały miejsce ponad 10 lat przed wytoczeniem powództwa.

Nadto, w piśmie procesowym z dnia 21 grudnia 2023 roku strona pozwana podniosła również zarzut zatrzymania w zakresie kwoty 246 170,82 zł stanowiącej równowartość zrewaloryzowanej kwoty wypłaconego kapitału, względnie na wypadek nieuwzględnienia zarzutu w powyższym zakresie, podniosła zarzut zatrzymania świadczeń powodów w zakresie kwoty kapitału kredytu tj. 157 222,30 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Strona pozwana Bank (...) S.A. w W. jest następcą prawnym Banku (...) S.A., z którym powodowie zawierali przedmiotową umowę.

Okoliczność niesporna

Powodowie R. S. i B. S. zawarli z Bankiem (...) S.A. umowę kredytu hipotecznego nr (...)- (...) w dniu 27 kwietnia 2005 roku. Kredyt został przeznaczony na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym, położonego w K. przy ul. (...). M. oznaczonego roboczo G lok. 23 (§ 2 ust. 4). W umowie wskazano m.in., że:



bank udziela kredytobiorcy kredytu w wysokości 58 875,00 CHF (§ 2 ust. 1);



ostateczny termin spłaty kredytu przypada na dzień 10 kwietnia 2035 roku (§ 2 ust. 3);



w dniu sporządzenia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 3,38% w stosunku rocznym (§ 4 ust. 1);



oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki LIBOR dla terminów 6-miesięcznych i marży w wysokości 2,60% (§ 4 ust. 2);



kredyt lub transza kredytu zostaną wypłacone na podstawie wniosku kredytobiorcy
o wypłatę kredytu złożonego najpóźniej na jeden dzień przed planowaną wypłatą (§ 5 ust. 1)



prawne zabezpieczenie kredytu stanowi m.in. wpisana na pierwszym miejscu hipoteka zwykła w wysokości 58 875,00 CHF z tytułu udzielonego kredytu i hipoteka kaucyjna do wysokości kwoty 34 500,00 CHF z tytułu odsetek umownych i kosztów udzielonego kredytu, ustanowiona na rzecz Banku na finansowanie kredytowanej nieruchomości (§ 7 ust. 1 pkt a);



kredytobiorca zobowiązuje się dokonać spłaty rat kredytu i odsetek w terminach
i wysokościach określonych w harmonogramie spłat stanowiącym integralną część umowy. Harmonogram spłat zostanie przesłany kredytobiorcy w terminie 14 dni
od dnia uruchomienia środków kredytu (§ 9 ust. 4);



strony umowy ustalają, że spłata kredytu następuje w złotych – zgodnie z zasadami określonymi w załączniku nr 7 do umowy kredytu (§ 9 ust.9).

Dowód : umowa kredytowa – k. 36 i n.

Integralną częścią umowy kredytu był m.in., załącznik nr 7, w którym wskazano:



w związku z zaciągnięciem kredytu walutowego, kredytobiorca oświadcza, że jest
mu znane oraz wyjaśnione przez bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe i jest świadomy ponoszenia przez siebie tego ryzyka (ust. 1);



prowizja bankowa od kredytu walutowego naliczana w walucie kredytu i pobierana
w złotych po kursie sprzedaży obowiązującym w banku (ust. 2 pkt 1);



kwota kredytu lub transzy wypłacana jest w złotych po przeliczeniu według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w banku w dniu wypłaty kredytu lub jego transzy, zgodnie z tabelą kursów walut Banku (...) S.A. ogłaszaną w siedzibie Banku
z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w banku (ust. 2 pkt 2);



kwota spłaty podlega przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w banku w dniu dokonywania spłaty, zgodnie z Tabela kursów walut Banku (...) S.A. ogłaszaną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w banku (ust. 2 pkt 4).

Dowód : załącznik nr 7 do umowy kredytu – k. 43.

Kredyt został uruchomiony jednorazowo w dniu 28 kwietnia 2005 roku w wysokości 58 875,00 CHF co stanowiło wówczas 160 098,76 zł i w walucie polskiej w takiej wysokości został wypłacony. Powodowie w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia wytoczenia powództwa uiścili na rzecz strony pozwanej co najmniej kwotę 167 511,35 zł.

Dowód : zaświadczenie banku – k. 52 i n.

Pismem z dnia 23 stycznia 2023 roku powodowie złożyli reklamację dot. umowy kredytowej nr (...) i wezwali stronę pozwaną do zapłaty kwoty odpowiadających sumie wszystkich świadczeń uiszczonych przez nich na rzecz banku
w wykonaniu spornej umowy, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania z uwagi
na zawarte w umowie kredytu postanowienia niedozwolone, prowadzące do nieważności umowy. Strona pozwana nie uwzględniła reklamacji, o czym poinformowała powodów pismem z dnia 9 lutego 2023 roku.

Dowód : reklamacja wezwanie do zapłaty – k. 56 i nn.; odpowiedź na reklamację – k. 61 i nn.

Powodowie są małżeństwem i pozostają w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Sporna umowa była pierwszą tego typu umową zawarta przez powodów. Powodowie chcieli uzyskać finansowanie w kwocie 150 000 zł na zakup swojego pierwszego mieszkania. W banku poinformowano powodów, iż nie mają zdolności kredytowej pozwalającej im na zaciągniecie kredytu złotowego, pracownik banku zasugerował powodom kredyt powiązany z walutą (...) wskazując, iż jest do dla nich korzystniejsza opcja. Doradca poinformował powodów, iż ryzyko związane z kursem waluty jest niewielkie, gdyż frank szwajcarski to stabilna waluta. Wskazał, że kurs może wzrosnąć do kilka lub kilkanaście procent. Nie było mowy o tym, że kurs może wzrosnąć do dzisiejszego poziomu. Powodom nie okazywano symulacji związanych z kursem (...). Kredytobiorców nie informowano w jaki sposób bank tworzy tabele kursowe. Nie tłumaczono czym jest spread, denominacja czy indeksacja. Umowa została zawarta przy pomocy wzorca sporządzonego przez Bank, a powodowie nie mogli negocjować jego warunków. Kredyt został wypłacony w złotówkach i spłacany był również z wykorzystaniem waluty polskiej. W kredytowanej nieruchomości nie była nigdy prowadzona działalność gospodarcza.

Dowód : zeznania powodów – protokół z dnia 16 maja 2024 roku – k .200 i nn.

Stan faktyczny sprawy ustalono w oparciu o dowody z dokumentów, których prawdziwości strony nie kwestionowały i których prawdziwość w ocenie Sądu nie budziła wątpliwości.

Zeznania złożone przez powodów co do zasady zasługiwały na wiarę, przede wszystkim przy uwzględnieniu faktów wynikających z dokumentów oraz przy ocenie zeznań w świetle doświadczenia życiowego. Na podstawie tych zeznań Sąd ustalił okoliczności zawarcia umowy kredytowej, jak również zakres informacji przekazanych wówczas powodom przed przedstawiciela banku.

Jednocześnie na rozprawie w dniu 16 maja 2024 roku tut. Sąd oddalił wniosek
o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości, zgłaszany przez obie strony ponieważ okoliczności, które miały zostać nimi wykazane nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Wysokość wskazanych w pozwie spłaconych rat nie była przez bank kwestionowana , natomiast liczenie rynkowej wartości udzielonego kredytu o co wnosił bank nie znajduje uzasadnienia w świetle aktualnego orzecznictwa , zgodnie z którym w razie stwierdzenia nieważności umowy bankowi należy się jedynie zwrot kwoty kapitału kredytu.

Sąd zważył, co następuje:

Powodowie domagali się ustalenia nieważności umowy z dnia 27 kwietnia 2005 roku
i zasądzenia od pozwanego Banku na swoją rzecz kwot, które uiścili na rzecz banku w oparciu o nieważną ich zdaniem umowę.

Jako pierwsze należało rozważyć, czy powodom przysługuje interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności przedmiotowej umowy. Zgodnie bowiem z 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Interes ten zgodnie z ugruntowanym już orzecznictwem istnieje wówczas, gdy samo uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę w tym znaczeniu,
że zakończy spór istniejący lub zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Strona posiada także interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie, gdy istnieje niepewność stanu prawnego, w szczególności gdy strona przeciwna kwestionuje jej prawo, a nie ma innych instrumentów takich jak powództwo o świadczenie lub ukształtowanie, które mogłyby zabezpieczyć chroniony prawem interes tej strony.

Wskazać należy, że powodowie posiadają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy i stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, zawartej w dniu 27 kwietnia 2005 roku. Jedynie bowiem wyrok ustalający może trwale i ostatecznie usunąć stan niepewności prawnej istniejący pomiędzy stronami. Sporna umowa, która łączyła strony, jest cały czas w trakcie wykonywania, nie mogło zatem budzić wątpliwości, że o istnieniu bądź nieistnieniu wszystkich przyszłych obowiązków umownych można było przesądzić tylko
na drodze powództwa o ustalenie.

Mając na uwadze, że powodowie wobec powyższego posiadają interes prawny
w ustaleniu nieważności umowy, należało przejeść do szczegółowej analizy jej ważności.

Oceny umowy z dnia 27 kwietnia 2005 roku dokonano w oparciu o obowiązujące przepisy prawne i orzecznictwo przede wszystkim Sądu Najwyższego oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)) – najbardziej aktualne na datę orzekania
w niniejszej sprawie.

Jeżeli chodzi o typ zawartej przez strony umowy kredytowej to nie ma podstaw
do kwestionowania (co do zasady) możliwości zawierania umów indeksowanych, czy denominowanych walutą obcą. Umowy takie nie były i nie są sprzeczne z zasadą swobody zawierania umów – art. 353 ¹ k.c.

Z przepisu art. 353 ¹ k.c. wynika bowiem, że strony zawierające umowę mogły ułożyć stosunek prawny wedle własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwościom (naturze) stosunku, ustawie albo zasadom współżycia społecznego. Sam mechanizm przeliczenia, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna
z naturą stosunku jakim jest umowa kredytu – zawarcie umowy kredytu powiązanego
z walutą (...) stanowi możliwy wariant konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego. Gdyby taka umowa była sprzeczna z naturą stosunku kredytu, kredyt denominowany czy indeksowany nie zostałyby wskazane przez ustawodawcę (co prawda później niż strony zawarły kwestionowana umowę) w przepisach Prawa bankowego jako jeden z rodzajów umów kredytowych. Powodowie mogli przecież kwestionować ten mechanizm przeliczenia już
od początku trwania umowy, a nie zrobili tego wówczas, a dopiero po kilkunastu latach jej trwania. Zdaniem Sądu samo wprowadzenie do umowy mechanizmu przeliczenia nie jest podstawą do uznania, że umowa jest nieważna.

Stosownie do treści art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel,
na który kredyt zostaje udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu oraz warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia
do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji jeżeli umowa
ją przewiduje oraz warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić trzeba,
że sporna umowa kredytu zawarta przez strony, spełnia wymogi essentialia negotii umowy kredytowej. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu (58 875,00 CHF), cel
na jaki został udzielony (zakup mieszkania), zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

Oceny tej nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu miała być denominowana kursem waluty obcej. Art. 358 ¹ § 2 k.c. przewiduje możliwość zastrzeżenia
w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona wedle innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być waluta obca (por. wyroki Sądu Najwyższego sygn. akt: I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku sygn. akt V CSK 339/06).

Umowa stron zawierała zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się
w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowi jej dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt. 4a i ust 3. Prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75 b Prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, która weszła w życie z dniem 26 sierpnia 2011 roku.

Na uznanie umowy za nieważną wpłynął jednak sposób sformułowania, ukształtowania klauzul przeliczeniowych, w których brakuje zdaniem sądu instrumentu ograniczającego ryzyko kredytobiorcy związane z nadmiernym wzrostem kursu waluty. Ryzyko to bowiem w tej umowie jest nieograniczone i ponosi je w całości kredytobiorca.

Zdaniem Sądu istnieją podstawy do stwierdzenia, że klauzule, na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu i spłacanych w złotówkach kwot rat na (...) według kursu z tabeli Banku – są klauzulami abuzywnymi. Zgodnie z załącznikiem nr 7 wypłata kredytu (transzy kredytu) następuje w złotych polskich wg kursu kupna obowiązującego w dniu wypłaty kredytu (transzy kredytu) wg Tabeli kursów walut. Spłata kredytu dokonywana jest w złotych polskich jako równowartość wymagalnej kwoty spłaty wyrażonej w walucie obcej po jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży określonego w Tabeli kursów walut obowiązującym w dniu dokonywania spłaty.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c.: Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy,
na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4.).

Należy przy tym podkreślić, że wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem
są klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść. Uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona, wymagałoby wykazania, że konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego, zaś konkretne postanowienie było z nim negocjowane.

Nadto zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Norma przewidziana w powołanym przepisie stanowi implementację przez polskiego ustawodawcę Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Reguł wykładni należy zatem doszukiwać się również w przedmiotowym akcie wspólnotowym, jak również
w odwołującym się do tego aktu orzecznictwie. Należy również zastrzec, iż powołana dyrektywa określa minimalny standard ochrony konsumentów, pozostawiając ustawodawcom krajowym możliwość jej zwiększenia. W konsekwencji reguły wynikające z powołanej dyrektywy wyznaczają nieprzekraczalne granice standardów umów zawieranych
z konsumentami.

Należy też stwierdzić, że powodowie posiadają status konsumenta. Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zawarcie umowy kredytu hipotecznego z dnia 27 kwietnia 2005roku miało na celu zapewnienie powodom uzyskania środków na zakup mieszkania. Pozwany bank nie wykazał, aby powodowie zawierając przedmiotową umowę czynili to jako przedsiębiorcy, zawodowcy czy profesjonaliści.

Kolejno, w umowie z dnia 27 kwietnia 2005 roku wskazano, że bank udzieli kredytobiorcom kredytu w kwocie 58 875,00 CHF, przy czym uruchomienie kredytu nastąpiło w walucie złoty. Faktyczna wysokość kwoty którą Bank wypłacił kredytobiorcom wynikała
z wyliczenia dokonanego zgodnie z tabelą kursów, obowiązującą w banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. W efekcie, mimo że kredytobiorcy wnioskowali o udzielenie konkretnej kwoty kredytu w walucie złoty, w oparciu o zapisy umowy wiedzieli jaka jest kwota kredytu w walucie obcej ( (...)), nie wiedzieli zaś jaka faktycznie kwota zostanie im wypłacona, bo wysokość tej kwoty była ustalana w dniu wypłaty w oparciu o tabele obowiązujące w banku i wynikający z nich kurs kupna. Jeżeli chodzi o spłatę kredytu, do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosowano kurs sprzedaży danej waluty wg tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu spłaty,
w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

W efekcie, w umowie wskazano kwotę kredytu w (...), nie określono w ogóle wartości kredytu wyrażonej w walucie złoty polski w której kredyt został uruchomiony. Wartość ta miała zostać określona dopiero w momencie uruchomienia kredytu. Zobowiązanie kredytobiorców
o nieokreślonej w dacie zawarcia umowy wysokości miało być ustalane w harmonogramie bez podania w umowie wysokości rat i faktycznie przeliczane w dacie uiszczania kolejnych rat.

Tym samym pozwany Bank miał jednostronną swobodę w zakresie ustalania kursu waluty. Sama umowa z dnia 27 kwietnia 2005 roku została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez bank. Powodowie nie mieli możliwości uzgadniania
z bankiem poszczególnych postanowień konkretnej umowy. W efekcie, postanowienia analizowanej umowy nie były uzgodnione indywidualnie z powodami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Powodowie nie byli dostatecznie poinformowani o samym mechanizmie waloryzacji, o ryzyku wiążącym się ze zmianą kursu przy jednoczesnym przerzuceniu całego ryzyka zmiany wartości waluty na kredytobiorców. Powodowie byli zapewniani o stabilności franka szwajcarskiego. Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, stanowiącego narzędzie waloryzacji kredytu
i wyznaczającego wysokość zobowiązania powodów względem Banku, zostały w przypadku umowy stron niniejszego postępowania uzgodnione indywidualnie. Brak jest dowodów wskazujących na możliwość negocjowania warunków umowy w tym zakresie. Podnieść należy, że przedmiotowa umowa, w zakresie dotyczącym kwestii ustalania kursów waluty,
ma podobne brzmienie co inne umowne klauzule waloryzacyjne/indeksacyjne proponowane klientom przez banki w umowach kredytów denominowanych/indeksowanych w innych sprawach, które zawisły przez tut. Sądem. (...) jest też wiedza o tym, że w tym zakresie klienci nie mogli negocjować warunków umowy.

Odnosząc się następnie do kwestii przyjęcia, czy postanowienia dotyczące kursu wymiany waluty określają główny przedmiot umowy, czy też nie, wskazać należy, że klauzule te określają przedmiot główny umowy kredytu (vide: np. wyrok (...) z dnia 3 października 2019 roku w sprawie C-260/18 pkt. 44). Bez waloryzacji strony nie zawarłaby umowy przewidującej np. oprocentowanie LIBOR, które było charakterystyczne dla umów denominowanych/indeksowanych do kursu (...). Klauzula przeliczeniowa wpływa bezpośrednio na wysokość salda kredytu przeliczonego na złotówki.

W ocenie tut. Sądu, cały mechanizm waloryzacji wiążący się z umową o kredyt denominowany dotyczący sposobu ustalania kursów waluty, w oparciu o który będzie ustalona wysokość zobowiązania kredytobiorcy, nie był określony jednoznacznie. Algorytm tworzenia kursu nie jest prosty i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta. Na wysokość kursu waluty wpływ mają różne, zmienne parametry rynkowe które są wykorzystywane przez bank do tworzenia tabeli kursowej. Konsument nie może przewidzieć wysokości kursu na kilka dni , tygodni czy miesięcy do przodu i nie ma też na tworzenie tego kursu żadnego wpływu.

Przyznanie sobie przez bank jednostronnej kompetencji do ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy przy jednoczesnym braku mechanizmu ograniczającego ryzyko kredytobiorcy związane z nadmiernym wzrostem kursu waluty prowadzi do wniosku, że klauzule dotyczące tej kwestii były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy.

Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 roku, sygn. III CZP 29/17). W świetle więc stanu z chwili, na którą ocenia się abuzywność postanowień umowy, nie ma też znaczenia wejście w życie ustawy tzw. antyspreadowej z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, czy też np. zmiany postanowień umowy po dacie zawarcia umowy kredytu. Powyższe prowadzi
do uznania, że wymienione postanowienia umowy umożliwiały pozwanemu bankowi arbitralne ustalenie kursu wymiany waluty, a więc arbitralne ustalenie wysokości zobowiązania powodów. Omawiane postanowienia umowy nie pozwalały jednoznacznie określić kwoty wypłaconego w złotówkach kredytu. Tym samym wynikające z nich obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami oraz w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumentów. Wskazane postanowienia należy ocenić jako element treści umowy skutkujący nierównomiernym rozkładem praw i obowiązków stron umowy kredytowej, prowadzący do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego, odpowiadającego wysokości poszczególnych rat kredytu. Jak już wyżej wskazano, na kredytobiorców przerzucono całe ryzyko zmian kursu waluty.

Postanowienia umowy i załączników dotyczące denominacji kredytu miały zatem charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą powodów. Jako, że mamy do czynienia z kredytem denominowanym nie ma możliwości dokonania eliminacji niektórych z postanowień umowy. W tego typu umowach cały mechanizm waloryzacji należy ocenić jako sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interes kredytobiorcy.

Nie ma też możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty. Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią ww. Dyrektywy dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3 października 2019 roku:

a) w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy (którą implementowały do polskiego porządku prawnego przepisy art. 385 ¹ i nast. k.c.), skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia
z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje;

b) w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym albo przepisem, który można by zastosować za zgodą stron, o ile brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy
i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi (pkt 48, 58 i nast. wyroku (...));

c) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego, gdyż spowodowałoby to twórczą interwencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów zamierzoną przez strony, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów (dotyczy m.in. art. 56 k.c., art. 65 k.c. i art. 354 k.c. - por. w szczególności pkt 57-62 wyroku (...));

d) w przypadku ustalenia, że wyeliminowanie postanowień niedozwolonych powoduje zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy, nie ma przeszkód, aby przyjąć, zgodnie z prawem krajowym, że umowa taka nie może dalej obowiązywać (por. w szczególności pkt 41-45 wyroku (...);

e) nawet jeżeli skutkiem wyeliminowania niedozwolonych postanowień miałoby być unieważnienie umowy i potencjalnie niekorzystne dla konsumenta następstwa, decyzja co do tego, czy niedozwolone postanowienia mają obowiązywać, czy też nie, zależy od konsumenta, który przed podjęciem ostatecznej decyzji winien być poinformowany o takich skutkach (por. w szczególności pkt 66-68 wyroku (...)).

W przedmiotowej kwestii, na gruncie prawa krajowego i zagadnienia kredytów denominowanych i indeksowanych, wypowiedział się również Sąd Najwyższy w uchwale mającej moc zasady prawnej z dnia 25 kwietnia 2024 roku (sygn. akt: III CZP 25/22), który stwierdził, iż „w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów lub zwyczajów”.

Na marginesie wskazać należy, że zastosowanie w umowie średniego kursu NBP niczego dla kredytobiorców by nie zmieniało. Średni kurs NBP waluty szwajcarskiej nie różni się zasadniczo od kursu stosowanego w pozwanym banku, więc efekt w postaci obciążenia kredytobiorców kosztem wzrostu kursu (...) pozostałby nadal.

Co do koncepcji, zgodnie z którą wyeliminowaniu z umowy podlegałaby cała waloryzacja, wskazać należy, że pomija się przy niej to, że umowa jest skonstruowana w ten sposób (zarówno w przypadku kredytu denominowanego, jak i indeksowanego), że w trakcie trwania umowy zobowiązanie kredytobiorcy - konsumenta jest wyrażone w (...). Wszelkie koszty umowy, wynagrodzenie banku, w tym odsetki, odnoszą się do kwoty zobowiązania w (...). W czasie gdy była zawierana przedmiotowa umowa, banki stosowały oprocentowanie LIBOR do zobowiązań wyrażonych w (...), a WIBOR do zobowiązań wyrażonych w PLN. W przedmiotowej umowie zastosowano stawkę LIBOR dlatego, że kwota zobowiązania wyrażona miała być w (...). Stąd uzasadniony jest wniosek, że konstrukcja umowy przewidywała silne związanie postanowień odsetkowych z waloryzacją. Inaczej mówiąc, strony nigdy nie zawarłyby „umowy złotówkowej” przy odsetkach LIBOR. Wydaje się, że operacja usunięcia waloryzacji z umowy, przy pozostawieniu odsetek w wysokości LIBOR, doprowadziłaby do przekształcenia przedmiotowej umowy w stopniu wykraczającym ponad uprawnienia wynikające z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c.

Odnosząc się do skutków uznania ww. klauzul za abuzywne, wskazać należy,
że zgodnie z art. 385 ¹ § 2. k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Zgodnie z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13: Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

W związku z tym, że postanowienia dotyczące mechanizmu przeliczeniowego
do waluty (...) dotyczą głównych świadczeń stron, a ich wyeliminowanie z uwagi na ich abuzywność i przez to bezskuteczność uniemożliwia kontunuowanie umowy
w dotychczasowym kształcie, stwierdzić należy, iż umowa jest nieważna. Pozbawiona jest ona bowiem w takiej sytuacji istotnych jej elementów, przez co pozostaje w sprzeczności z art. 69 prawa bankowego i jest nieważna w myśl zasady art. 58 §1 k.c. Orzeczono zatem jak w pkt I wyroku.

Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy jest co do zasady obowiązek zwrotu spełnionych przez strony świadczeń zgodnie z art. 410 k.c.

Za ugruntowany w orzecznictwie należy przyjąć pogląd, że w przypadku wzajemnych rozliczeń banku i konsumentów dokonywanych na tle nieważnych umów kredytu waloryzowanych do waluty obcej zastosowanie ma teoria dwóch kondykcji i taką Sąd zastosował do rozliczeń na gruncie niniejszej sprawy.

Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021 roku (sygn. akt III CZP 6/21), której nadał moc zasady prawnej „ Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). Podobne zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 lutego 2021 roku (sygn. akt III CZP 11/20), w której stwierdził , że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu”. Mając na uwadze powyższe stanowisko, należy wskazać, że fakt, iż bank posiada wierzytelność o zwrot świadczenia z tytułu nieważnej umowy, nie wpływa
na obowiązek banku zwrotu świadczenia powodom, ponieważ rozliczenie obu wierzytelności następuje niezależnie od siebie.

Powodowie domagali się zwrotu świadczeń uiszczonych na rzecz strony pozwanej
w całym okresie trwania umowy. Wpłacili w tym czasie do banku kwotę 167 511,35 zł. Wpłata tych kwot nie była przez bank kwestionowana. Sąd w pkt II wyroku zasądził zatem na rzecz powodów żądane przez nich kwoty, zgodnie z zasadą dwóch kondykcji. Z uwagi na panujący w małżeństwie powodów ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, Sąd zasądził wskazaną
w pozwie kwotę na rzecz powodów łącznie.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia o odsetkach stanowi art. 481 k.c. W odniesieniu
do terminu początkowego naliczania odsetek wskazać należy, że zobowiązanie dochodzone
w niniejszej sprawie ma charakter bezterminowy. Termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela. W konsekwencji żądanie odsetek zasadne jest dopiero od chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela na podstawie art. 455 k.c. Powodowie pismem z dnia 23 stycznia 2023 roku wezwali pozwaną do zapłaty wskazanych kwot, wyznaczając termin 30 – dniowy
na uregulowanie zobowiązania. Z uwagi na fakt, iż jeszcze przed upływem zakreślonego stronie pozwanej terminu do zapłaty tj. 9 lutego 2023 roku, pisemnie odmówiła ona uwzględnienia reklamacji i zapłaty żądanych kwot, uznać należy, iż roszczenie stało się wymagalne dnia następnego, czyli 10 lutego 2024 roku.

Ustosunkowując się do podniesionego przez stronę pozwaną, zarzutu przedawnienia roszczenia powodów, wskazać należy, iż data wymagalności roszczenia przysługującego powodom, a tym samym rozpoczęcie biegu terminu ich przedawnienia nie mogą nastąpić, zanim powodowie dowiedzieli się, o tym, że umowa zawiera niedozwolone klauzule (tak: (...) w wyrokach dnia 9 lipca 2020 roku C-698/18, z dnia 16 lipca 2020 roku C-224/19
i dnia 22 kwietnia 2021 roku C-485/19).

Strona pozwana podniosła zarzut zatrzymania w zakresie kwoty 246 170,82 zł stanowiącej równowartość zrewaloryzowanej kwoty wypłaconego kapitału, względnie na wypadek nieuwzględnienia zarzutu w powyższym zakresie, podniosła zarzut zatrzymania w zakresie kwoty wypłaconego im kapitału. Odnosząc się do tak sformułowanego przez stronę pozwaną zarzutu, wskazać należy, że zgodnie z art. 496. k.c. jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Zgodnie z art. 497 k.c. przepis artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w razie rozwiązania lub nieważności umowy wzajemnej. Wskazać należy, że w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, sygn. akt III CZP 11/20 Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał na możliwość zastosowania zarzutu zatrzymania do umów kredytu (w kwestii uznania umowy kredytu za umowę wzajemną).

Niemniej, zgodnie z poglądem wyrażonym w wyroku (...) z dnia 14 grudnia 2023 roku, w sprawie C-28/22 - artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w sytuacji, gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie, przedsiębiorca ten może powołać się
na prawo zatrzymania umożliwiające mu uzależnienie zwrotu świadczeń otrzymanych od tego konsumenta od przedstawienia przez niego oferty zwrotu świadczeń, które sam otrzymał
od tego przedsiębiorcy, lub gwarancji zwrotu tych ostatnich świadczeń, jeżeli wykonanie przez tego samego przedsiębiorcę tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez rzeczonego konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania zobowiązania umownego po tym, jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu świadczeń zapłaconych jemu w wykonaniu tej umowy.

W omawiany orzeczeniu (...) ograniczył prawo banków do korzystania z prawa zatrzymania tj. przyznawania bankowi prawa uzależnienia zwrotu nienależnych świadczeń otrzymanych od konsumenta, od zaoferowania przez konsumenta zwrotu otrzymanych
od banku świadczeń lub zabezpieczenia dokonania takiego zwrotu. Skorzystanie bowiem przez bank z takiego uprawnienia, prowadziłoby do ograniczenie przysługującego konsumentowi prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie banku w zwrocie nienależnych świadczeń, liczonych od daty wezwania banku do zwrotu nienależnych świadczeń. Skutkiem skorzystania z prawa zatrzymania, przewidzianego w art. 496 k.c. i 497 k.c. jest usunięcie skutków opóźnienia w spełnieniu świadczenia, od momentu skutecznego skorzystania z prawa zatrzymania przeciwnik przestaje być w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia. W omawianym orzeczeniu (...) wykluczył możliwość stosowania omawianego skutku w sprawie, w której wierzycielem jest konsument i przeciwko konsumentowi stosuje się prawo zatrzymania. Z tego powodu Sąd przyjął, że w świetle najnowszego orzecznictwa (...) nieskuteczne jest powoływanie się przez bank na zarzut zatrzymania w sporze z konsumentami i nie uwzględnił wskazanego zarzutu.

Nadto zwrócić należy uwagę, na fakt, iż w zakresie, w jakim zarzut zatrzymania odnosił się do kwoty stanowiącej równowartość zrewaloryzowanej kwoty wypłaconego kapitału, jest on tym bardziej niezasadny, że zgodnie z tezą Uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 roku, sygn. akt III CZP 25/22 „jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie
od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia”. Powyższe zgodne jest również ze stanowiskiem (...), który w wyroku z dnia 12 stycznia 2024 roku C-488/23 jednoznacznie negatywnie ocenił żądania sektora bankowego dotyczące waloryzacji kapitału udzielonego konsumentom w ramach umów kredytowych. Skoro zatem niezasadne jest domaganie się przez bank waloryzacji udostępnionego powodom kapitału, to tym bardziej skonstruowany o ten mechanizm zarzut zatrzymania nie mógł zostać uwzględniony.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c., bank jako strona przegrywająca sprawę w całości zobowiązany był do zwrotu powodom kosztów procesu.
Na koszty te w łącznie kwocie 6 434 zł złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 1 000 zł; wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika powodów w osobie adwokata w wysokości 5 400 zł (§ 2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłata za czynności adwokackie) oraz opłata skarbowa od dwóch pełnomocnictw
w wysokości 34 zł. Sąd zasądził koszty postępowania na rzecz powodów łącznie, albowiem istnieje pomiędzy nimi ustawowa wspólność majątkowa małżeńska, zatem brak było podstaw do przyznania ich oddzielnie na rzecz każdego z powodów.