Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 13 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Anna Jawień (del.)

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2025 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.

przy uczestnictwie M. S. (1), A. S. i M. S. (2)

o stwierdzenie nabycia spadku

w przedmiocie wniosku uczestników A. S. i M. S. (2) o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po S. S.

na skutek apelacji uczestników A. S. i M. S. (2) od postanowienia częściowego Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 25 października 2024 roku, sygn. akt XII Ns 386/23/P

postanawia:

odrzucić apelację.

Sędzia Anna Jawień (del.)

UZASADNIENIE

Zgodnie z art. 373 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd drugiej instancji odrzuca apelację spóźnioną, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie.

Zarządzeniem z dnia 12 lutego 2025 roku, doręczonym w dniu 21 lutego 2025 roku, pełnomocnik uczestników został wezwany do uzupełnienia braków apelacji poprzez podanie wartości przedmiotu zaskarżenia w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia apelacji. Jednocześnie pełnomocnik został poinformowany, że wezwanie następuje wobec wejścia w życie przepisu art. 367 ¹ k.p.c. oraz o tym, że bez wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia nie można nadać sprawie dalszego biegu tj. ustalić składu właściwego do rozpoznania sprawy. Zakreślony termin upłynął bezskutecznie.

Wśród wymogów apelacji przepis art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wymienia oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o prawa majątkowe. Jakkolwiek z brzmienia powyższego przepisu wprost wynika obowiązek wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji, to w orzecznictwie zarysowały się dwa stanowiska. Wedle pierwszego z nich obowiązek wskazania tej wartości zachodzi w każdym wypadku, a jego niewskazanie skutkuje odrzuceniem apelacji. Wedle drugiego stanowiska oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji nie jest konieczne jeżeli jego niewskazanie nie uniemożliwia nadania sprawie dalszego biegu, co ma miejsce m. in. gdy jej niewskazanie nie ma wpływu na właściwość rzeczową sądu, ani na wysokość opłat sądowych i wysokość wynagrodzenia należnego w ramach pokrycia kosztów (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ 153/12 oraz z dnia 13 listopada 2014 r., V CZ 71/14).

Jakkolwiek w niniejszej sprawie wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia nie wpływa ani na właściwość sądu, ani na wysokość opłat sądowych i wysokość wynagrodzenia należnego w ramach pokrycia kosztów, to jednak w obecnym stanie prawnym jej wskazanie ma znaczenie dla stwierdzenia, w jakim składzie sprawa będzie rozpoznawana. Zgodnie bowiem z art. 367 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego, z wyjątkiem spraw o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia choćby w jednej z wniesionych apelacji przekracza milion złotych, które to sprawy podlegają rozpoznaniu w składzie trzech sędziów. Powyższy przepis został dodany przez art. 1 pkt 16 ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 roku, poz. 1060), która weszła w życie w dniu 28 września 2023 roku. Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy zmieniającej w postępowaniach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie art. 1 pkt 15-20, 22-32 i 34 oraz art. 15 i art. 20 niniejszej ustawy sąd rozpoznaje sprawę w składzie zgodnym z przepisami ustawy zmienianej w art. 1, art. 15 i art. 20 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Z powyższych regulacji wynika, że skład sądu właściwego do rozpoznania apelacji w niniejszej sprawie uzależniony jest od wartości przedmiotu zaskarżenia. Jeżeli wartość ta będzie przekraczała milion złotych właściwy będzie sąd w składzie trzech sędziów, jeżeli zaś wartość ta nie przekroczy tej kwoty właściwy będzie sąd w składzie jednego sędziego. Dodać przy tym należy, że sprzeczność sądu z przepisami prawa jest przyczyną nieważności postępowania (art. 379 k.p.c.), której sąd na każdym etapie sprawy jest obowiązany przeciwdziałać.

Z powyższego wynika, że w obecnym stanie prawnym brak wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia uniemożliwia nadanie sprawie biegu, co oznacza, że w przypadku jego niewskazania apelacja podlega odrzuceniu na podstawie art. 373 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.. Na takim stanowisku stanął też Sąd Okręgowy w Krakowie w postanowieniu z dnia 8 stycznia 2025 r. odrzucając apelację w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Sąd wskazał, że ma świadomość wydania przez Sąd Najwyższy w dniu 12 kwietnia 2024 r. uchwały w sprawie III CZP 55/23, ale mając na uwadze, że wiąże ona wyłącznie w sprawie, w której została wydana i nie wiąże nawet innych składów Sądu Najwyższego, a także nie podzielając zawartej w jej uzasadnieniu argumentacji, która daje prymat celowości nad literą ustawy, nie podziela jej. Ustawowy zwrot „sprawa o prawa majątkowe” zwykło rozumieć się w ten sposób, że chodzi o sprawy mające za przedmiot żądanie o charakterze majątkowym, obejmujące prawa majątkowe (uchwała SN z 27.03.2008 r., III CZP 7/08), w których przedmiotem żądania jest prawo majątkowe, a rozstrzygnięcie których wywołuje u strony skutek w jej sferze majątkowej (postanowienia SN z 3.12.2002 r., I CZ 163/02, czy z 24.05.2007 r., II CZ 35/07). Mogą to być wszelkiego rodzaju sprawy - o świadczenie, o ustalenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego - byle zmierzały do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron. W świetle takiej definicji sprawy o prawa majątkowe nie może być najmniejszych wątpliwości, że do takiej kategorii należą także sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, których przedmiotem jest przecież – co expressis verbis wynika z art. 992 § 1 k.c. - ogół praw i obowiązków „majątkowych” zmarłego. Wobec tego nie sposób przyjąć, że art. 368 § 2 k.p.c. nie dotyczy tej wyjątkowej kategorii spraw majątkowych – o stwierdzenie nabycia spadku, zwłaszcza że legislator żadnego podobnego wyłączenia w ustawie procesowej zawarł. Wyłączanie zatem spod działania tego przepisu spraw o stwierdzenie nabycia spadku jawi się jako działanie wręcz contra legem. Sąd podkreślił, że podanie wartości przedmiotu zaskarżenia ma znaczenia fundamentalne, gdyż rzutuje na skład sądu. Podniósł również, że trudność we wskazaniu tej wartości nie zwalnia strony z obowiązku uzupełnienia tego braku. Wartość przedmiotu sprawy nie zawsze musi ściśle odpowiadać wartości prawa majątkowego, którego postępowanie dotyczy, trudnego zresztą często do oszacowania, stąd dopuszcza się jej oszacowanie na podstawie subiektywnej oceny strony czy na podstawie wartości tzw. interesu prawnego strony. (sygn. akt II Ca 2152/24). Postanowieniem z dnia 20 marca 2025 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił zażalenie na to postanowienie.

Sąd orzekający podziela to stanowisko. Zgodnie z art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązku majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Z brzmienia tego przepisu wynika jednocześnie, że do spadku nie należą prawa i obowiązki zmarłego mające charakter niemajątkowy. Tego rodzaju prawa i obowiązki gasną w chwili śmierci podmiotu, któremu przysługiwały. Jeżeli zatem w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które z chwilą jego śmierci przechodzą na jego spadkobierców, to sprawa, której wynik ma potwierdzić przejście tych praw, ma charakter sprawy o prawo majątkowe. Taki charakter ma również sprawa o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, jako sprawa, która przesądza, czy doszło do nabycia praw i obowiązków wchodzących w skład spadku.

Konsekwencją stwierdzenia, że niniejsza spraw jest sprawą o prawa majątkowe jest obowiązek wskazania w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. W obecnym stanie prawnym brak wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia także w sprawach spadkowych uniemożliwia nadanie sprawie biegu, co oznacza, że w przypadku jego niewskazania apelacja podlega odrzuceniu na podstawie art. 373 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sędzia Anna Jawień (del.)