Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Tabaka ( sprawozdawca)

Sędziowie: SO Ewa Krakowiak, SO Katarzyna Oleksiak

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2017 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa BP (...) Spółka (...) w H. Oddział (...) w K.

przeciwko (...) J. M., (...) spółka jawna w P. oraz J. M. (2), E. M. i A. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie z dnia 21 stycznia 2016 r., sygnatura akt I C 2431/15/K

1.zmienia zaskarżony wyrok i nadaje mu brzmienie:

„ utrzymuje nakaz zapłaty z 6 maja 2014 r. co do roszczenia 22252,30 zł ( dwadzieścia dwa tysiące dwieście pięćdziesiąt dwa złote trzydzieści groszy) z ustawowymi odsetkami od 19 lutego 2014 do dnia zapłaty oraz co do kwoty 1334,36 zł ( tysiąc trzysta trzydzieści cztery złote trzydzieści sześć groszy ) tytułem kosztów w mocy a w pozostałym zakresie nakaz zapłaty uchyla i powództwo oddala.”

2. oddala apelację w pozostałym zakresie;

3. zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej kwotę 642,41 ( sześćset czterdzieści dwa 41/100 ) zł tytułem zwrotu kosztów postepowania odwoławczego

SSO Ewa Krakowiak SSO Beata Tabaka SSO Katarzyna Oleksiak

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) z siedzibą w H. działająca przez oddział w Polsce wniosła o zasądzenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym kwoty 28.653,30 zł solidarnie od pozwanych (...) J. M., E. (...) spółki jawnej w P., J. M. (2), E. M. i A. M. wraz z kosztami postępowania według norm prawem przepisanych.

Nakazem zapłaty wydanym w dniu 6 maja 2014 r. w postępowaniu nakazowym Sąd uwzględnił roszczenie powodowej spółki w całości.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwani wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy utrzymał nakaz zapłaty z dnia 6 maja 2014 r. w całości w mocy.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące okoliczności bezsporne: BP (...) Spółka (...) z siedzibą w H. działająca poprzez oddział w Polsce zawarła 15 listopada 2011 r. z (...) J. M., E. (...) Spółką Jawną z siedzibą w P. umowę o świadczenie usług promocji nr (...). Jako zabezpieczenie roszczeń wynikających z tej umowy (...) J. M., E. (...) spółka jawna wystawiła weksel własny in blanco, za który poręczyli J. M. (2), E. M. i A. M.. Ponadto Sąd Rejonowy ustalił, że w ramach umowy (...) J. M., E. (...) spółka jawna z siedzibą w P. zobowiązała się świadczyć usługi promocji i reklamy produktów s. (...) Spółki (...) z racji prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży, napraw i przeglądów samochodowych, a także do systematycznego nabywania produktów samochodowych od powodowej spółki w celu dalszej odsprzedaży swoim klientom. Podstawowe wynagrodzenie (...) J. M., E. (...) Spółka Jawna z tytułu świadczenia usług promocji i reklamy produktów (...) Spółki (...) wynosiło 22.000 zł netto i (...) Spółki (...) wpłaciła pozwanym solidarnie zaliczkę w wysokości 90% wynagrodzenia, tj. 19.800 zł netto. Pozostałe 10% miały zostać wpłacone po zakończeniu umowy i otrzymaniu przez BP (...) Spółkę (...) faktury VAT od (...) J. M., E. (...) Spółka Jawna. Jednym z podstawowych kryteriów wywiązywania się przez (...) J. M., E. (...) spółka jawna z obowiązków objętych umowa, obok należytego oznakowania siedziby i uzgodnionego wyposażenia była określona minimalna ilość produktów samochodowych, które (...) nabędzie od (...) celem dalszej odsprzedaży klientom (...). Powodowa spółka zawiera ze swoimi kontrahentami szereg umów dwustronnych, jak i trójstronnych, w których występują również autoryzowani dystrybutorzy powodowej spółki. W umowach trójstronnych kontrahent powodowej spółki zobowiązany jest do nabywania odpowiednich produktów od konkretnie wskazanych autoryzowanych dystrybutorów. Umowa między stronami miała charakter dwustronny. Jedynym podmiotem, od którego pozwana spółka była zobowiązana nabywać wskazane w umowie i jej załącznikach produkty była (...). (...) J. M., E. (...) spółka jawna nie wywiązała się jednak ze swoich zobowiązań przyjętych w zawartej umowie, w szczególności nabywała olej samochodowy od dystrybutora (...) i nie wykupywała produktów (...) w ilości wskazanej w § 2 ust. 2 umowy. Skłoniło to BP (...) Spółkę (...) do rozwiązania w dniu 15 czerwca 2013 r. łączącej strony umowy ze skutkiem natychmiastowym. W wyniku braku spłaty zobowiązania (...) Spółka Europejska wypełniła wystawiony przez (...) J. M., E. (...) spółka jawna weksel in blanco i wezwała do jego wykupu. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi. Wystawca weksla upoważnił stronę powodową do wypełnienia weksla co do daty wystawienia, miejsca wystawienia, miejsca płatności, osoby remitenta, daty płatności, klauzuli „bez protestu” oraz wysokości sumy wekslowej do kwoty równej aktualnemu, całkowitemu zadłużeniu wystawcy weksla wobec strony powodowej.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów (umowy o świadczenie usług promocji nr (...), weksla, deklaracji wekslowej i wezwania do wykupu weksla) oraz w oparciu o zeznania świadków E. B. (1), M. O. i pozwanego J. M. (2). Sąd wyjaśnił, iż przesłuchiwanym świadkom i pozwanemu dał wiarę tylko częściowo i to w zakresie okoliczności zawarcia umowy. W pozostałym zakresie w ocenie Sądu zeznania świadków i pozwanego niezgodne były z zebranym w sprawie materiałem dowodowym w postaci dokumentów. W szczególności nie przekonują zeznania świadków odnośnie ustalenia możliwości kupna oleju samochodowego u jednego z autoryzowanych dystrybutorów (...), skoro z umowy o świadczenie usług promocji wynika, że produkty samochodowe pozwany może kupić tylko u (...). Jednocześnie nie przedłożono jakiegokolwiek dokumentu, choćby aneksu do umowy, z którego wynikałaby okoliczność odmienna. Sąd nie dał też wiary świadkom w zakresie dotyczącym podejmowanych prób kontaktu z przedstawicielem handlowym strony powodowej celem wyjaśnienia rozbieżnych stanowisk stron, zwłaszcza w przedmiocie możliwości kupna produktów powoda od autoryzowanego dystrybutora (...). Pozwani nie skierowali żadnych pism do strony powodowej celem realizacji złożonego zamówienia, z prośbą o wyjaśnienie. Zeznania świadków dotyczące telefonicznego kontaktowania się stron nie są wystarczające, aby mogły stanowić podstawę okoliczności faktycznych. W tym samym zakresie Sąd nie dał wiary pozwanemu J. M. (2). Pełnomocnik strony powodowej cofnął wniosek zarówno w zakresie przesłuchania w charakterze świadka K. W., jak i w zakresie przesłuchania powoda, wobec czego nie istniała potrzeba do przeprowadzania tych dowodów z urzędu.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd doszedł do przekonania, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Sąd podkreślił że pozwani kwestionowali w istocie stosunek podstawowy, tj. zarzucali, że umowa o świadczenie usług promocji, na podstawie której został wystawiony weksel własny in blanco została prawidłowo wykonana i nie było podstaw do jej rozwiązania przez stronę powodową. Następnie Sąd powołując treść art. 750 k.c. wyjaśnił, że umowa o świadczenie usług promocji nr (...) zawarta 15 listopada 2011 r. stanowi umowę nienazwaną, do której stosuje się wyżej powołany przepis. Sąd dodał, iż w rozpatrywanej sprawie pełnomocnik strony pozwanej podniósł m.in. zarzut wypełnienia weksla in blanco w sposób sprzeczny z podpisaną przez stronę pozwaną deklaracją wekslową, podnosząc, iż roszczenie z łączącego strony stosunku podstawowego, który dany weksel zabezpieczał, nie istniało i strona powodowa niesłusznie wystawiła wskazane w pozwie kary umowne. Pozwani argumentowali, że w sposób należyty strona pozwana wywiązywała się z obowiązków wynikających z umowy o świadczenie usług promocji, tj. dokonywała zakupów produktów firmy (...) w częściach określonych przez umowę. Pozwani przedstawili dokumenty w postaci faktur VAT wystawionych przez firmy: (...) S.A. oraz Autko Części Samochodowe A. P. (1). Pełnomocnik pozwanych podnosił, że w umowie nie określono punktu dystrybucyjnego, od którego dane produkty należy nabywać. Sąd doszedł do wniosku, że wskazane zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd dodał, że zgodnie z treścią § 2 ust. 1 umowy o świadczenie usług promocji strony ustaliły, że jednym z podstawowych kryteriów wywiązania się przez pozwaną spółkę z obowiązków objętych umową, obok należytego oznakowania siedziby i uzgodnionego wyposażenia, była określona minimalna ilość samochodowych produktów, które pozwana spółka systematycznie nabędzie od (...) celem dalszej odsprzedaży klientom pozwanej spółki. Ze wskazanego zapisu zdaniem Sądu ewidentnie wynika, że podmiotem, od którego pozwany miał nabywać produkty samochodowe jest (...) - co oznacza powodową spółkę. Strona pozwana zatem nie wykonywała swoich zobowiązań wynikających z umowy. Wobec tego powodowa spółka słusznie nałożyła na pozwaną spółkę kary umowne na podstawie art. 483 k.c., których łączna kwota odpowiada sumie wekslowej. Bezpodstawny jest również zdaniem Sądu zarzut rażącego wygórowania kary umownej oraz nieważność zapisów o jej waloryzacji jako sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Sąd podkreślił, że w momencie zawierania umowy, pozwana spółka nie kwestionowała treści § 6 umowy, z którego wynika uprawienie nałożenia kar umownych. Powyższy zarzut jest bezzasadny, ponieważ od pozwanej spółki, jako profesjonalnego podmiotu gospodarczego należy wymagać, aby zapoznała się z treścią umowy. W ocenie Sądu strona pozwana była świadoma kar, jakie jej grożą za niewywiązywanie się z umowy i przystępując do umowy, wyraziła zgodę na ich ewentualne nałożenie. W konsekwencji Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania wydanego nakazu zapłaty. Odpowiedzialność solidarna poręczycieli wekslowych wynika z treści art. 30 ustawy Prawo wekslowe, zgodnie z którym zapłatę wekslu można zabezpieczyć poręczeniem wekslowem (aval) co do całości sumy wekslowej lub co do jej części. W myśl zaś art. 32 Prawa wekslowego poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. W ocenie Sądu koszty wskazane w nakazie zapłaty zostały obliczone w sposób prawidłowy. Złożyły się na nie kwota 359 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa profesjonalnego pełnomocnika na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz 17 zł opłaty skarbowej.

Apelację od wyroku wnieśli pozwani, zaskarżając go w całości, zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego - art. 65 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w rezultacie przyjęcie przez Sąd I Instancji, iż nabycie przez pozwaną, (...) J. M., E. (...) spółkę jawną z siedzibą w P. określonych w umowie ilości produktów samochodowych od dystrybutorów takich jak (...) SA. oraz Autko Części Samochodowe A. P. (2) stanowiło naruszenie postanowień umowy o świadczenie usług promocji nr (...) z dnia 15 listopada 2011 r. zawartej między pozwaną spółką a powódką, skutkującą wypowiedzeniem umowy i obowiązkiem zwrotu wynagrodzenia oraz naliczeniem kary umownej wraz z jej waloryzacją oraz odsetkami, podczas gdy zastosowanie tego przepisu i wykładnia treści umowy z uwzględnieniem zawartych w nim dyrektyw, zwłaszcza celu umowy, uzasadnia tezę przeciwna, iż pozwana spółka nie naruszyła obowiązków wynikających z umowy nr (...) z dnia 15 listopada 2011 r., a zatem roszczenia na sumę których został wypełniony weksel in blanco w ogóle powódce nie przysługiwały i tym samym weksel ten został wypełniony niezgodnie z podpisaną przez strony deklaracją wekslową, zatem powództwo winno ulec oddaleniu;

2. naruszenie art. 233 k.p.c., które miało wpływ na treść orzeczenia, poprzez przyjęcie bez uzasadnienia ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zeznań świadków: M. O. i E. B. (1) oraz przesłuchanego jako osoba uprawniona do reprezentowania pozwanej spółki (...), z których każdy zeznał, że w momencie zawierania umowy poinformowano pozwaną spółkę o możliwości nabycia produktów (...) również u autoryzowanych dystrybutorów tej marki, a ponadto pominięcia, że pozwana spółka złożyła powódce zamówienie na produkty samochodowe, ale dostawa ze strony powódki nie nastąpiła, zatem pozwana zmuszona była w celu wykonania umowy zamówić produkty u autoryzowanych dystrybutorów takich jak: (...) S.A. oraz Autko Części Samochodowe A. P. (2), co skutkowało błędnym przyjęciem, że pozwana spółka naruszyła postanowienia umowy nr (...) z dnia 15 listopada 2011r. i tym samym powódce przysługiwały roszczenia dochodzone niniejszym pozwem;

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia wyrażający się w przyjęciu, że strona powodowa udowodniła i wykazała wysokość przysługujących jej roszczeń, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie stanowi żadnego uzasadnienia dla wysokości roszczeń dochodzonych przez powódkę.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wnieśli o zmianę wyroku, poprzez uchylenie nakazu zapłaty z dnia 6 maja 2014 r. i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Strona powodowa w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona.

Analizę zarzutów należy rozpocząć od ustosunkowania się do zarzutów prawa procesowego, w tym w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny zebranego materiału dowodowego albowiem kwestia ta determinuje prawidłowość zastosowanych przez Sąd Rejonowy przepisów dotyczących podstawy prawnej wydanego wyroku.

Zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c poprzez dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym jest uzasadniony. Rzeczywiście, inaczej niż ustalił to sąd I instancji, z zeznań świadka E. B. wynika, że zapewnił pozwaną spółkę, iż realizacja umowy może także polegać na zamówieniu produktów firmy (...) u jednego z autoryzowanych dystrybutorów takich produktów. Pozwana spółka nie uczestniczyła w negocjowaniu ani spisywaniu umowy a jedynie umowa została jej przywieziona do podpisania przez świadka E. B. celem kontynuacji wcześniej zawieranych umów o podobnej treści, które dotyczyły zakupu produktów strony powodowej lecz od jej autoryzowanych dystrybutorów. Z zeznań tego świadka wynika w sposób niewątpliwy, że pozwana spółka nie była ograniczona do zakupywania produktów firmy (...) jedynie od producenta takich produktów. Gdyby zatem przedstawiciel strony powodowej miał świadomości rygorystycznych zapisów w umowie to z pewnością takie stanowisko zaprezentowałby w niniejszej sprawie a tymczasem tak się nie stało. Jego zeznanie nie pozostaje zatem w sprzeczności ze zeznaniami świadka M. O., pracownika pozwanej spółki, która także wskazywała na taką wykładnię zawartej pomiędzy stronami umowy. To także koresponduje z przesłuchaniem w charakterze strony J. M. (2). Należało zatem ustalić, iż pozwana firma mogła w ramach umowy kupować produkty firmy (...) u jednego z autoryzowanych przedstawicieli strony powodowej.

Ponadto stan faktyczny należy uzupełnić o ustalenie, że pozwana spółka przed uzyskaniem zaliczki od strony powodowej na poczet wynagrodzenia z tytułu zawartej umowy złożyła pierwsze zamówienie u strony powodowej, co potwierdził św. E. B.. Zeznał on bowiem, że pierwsze zamówienie pobrał od klienta żeby go wysłać razem z wszystkimi innymi dokumentami do firmy. Nadto taki fakt można wyprowadzić z innego faktu tj skoro przelanie zaliczki przez stronę powodową było obwarowane złożeniem zamówienia a wypłata zaliczki nastąpiła, to znaczy że takie zamówienie zostało złożone. Za brak dowodu w tym zakresie nie może zostać obciążona strona pozwaną, która realizując takie zamówienie ma bezsprzeczny dowód w postaci wypłaconej zaliczki.

Z kolei zarzut popełnienia przez Sąd Rejonowy błędu w ustaleniach faktycznych, który ma polegać na nieudowodnieniu i braku wykazania wysokości przysługujących stronie powodowej roszczeń z tytułu zawartej umowy już ze względu na sam sposób jego sformułowania nie może zostać uwzględniony. Z lakonicznego uzasadnienia tego zarzutu wynikałoby raczej, że apelującej chodzi o naruszenie art. 6 k.c poprzez nieudowodnienie przez stronę powodową wysokości roszczenia dochodzonego pozwem. Natomiast naruszenie w postaci błędnych ustaleń faktycznych powinno nawiązywać do sprzeczności poczynionych ustaleń - ze wskazaniem których konkretnie ustaleń to dotyczy - z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Natomiast kwestia ciężaru dowodowego w sprawie nie jest elementem stanu faktycznego.

Odmienne ustalenia faktyczne poczynione na wstępie rozważań mają zdecydowany wpływ na ocenę zgłoszonego przez apelujących zarzutu naruszenia art. 65 § 2 k.p.c . W myśl tego przepisu w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Powyższe uprawnia sąd do dokonania wykładni oświadczenia złożonego przez obie strony postępowania, w sposób odpowiadający okolicznościom, w jakich zostało złożone, w szczególności w jakim zamiarze i celu zawarta została umowa a zatem jaka była rzeczywista jej treść . Podstawowy spór co do rozumienia umowy dotyczył sformułowania zawartego w § 2 pkt. 1a zatem, czy pozwana spółka powinna kupować produkty (...) czy też oprócz tego, że tego typu produkty ma kupować to jeszcze wyłącznie powinna jej kupować od firmy (...). W obu tych przypadkach nie ma jednak różnicy w celach dla których umowa została zawarta. Chodzi bowiem o to aby pozwana spółka w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oferowała do sprzedaży swoim klientom wyłącznie produkty firmy (...). Taka forma sprzedaży miała bowiem na celu promowanie produktów (...) na rynku i zwiększanie sprzedaży produktów takiej marki. Dodatkowo była to jedna z form promowania firmy produkującej produkty (...) albowiem pozwana spółka zobowiązała się także, że będzie wywieszać reklamy, rozdawać materiały reklamowe oraz zachęcać klientów do nabywania takich produktów. Zobowiązanie się pozwanej spółki, że będzie nabywała minimalną ilość produktów samochodowych od (...) oznaczać może nie tylko, że takie produkty będzie nabywała od firmy (...) bezpośrednio i wyłącznie ale także nie można wykluczyć, że ten zapis może być rozumiany tak jak wskazała strona pozwana, że będzie nabywała i reklamowała na terenie prowadzonej działalności wyłącznie produkty firmy (...). Co do tego, że pozwana spółka sprzedawała wyłącznie produkty firmy (...) strona powodowa nie miała żadnych wątpliwości. Zwrócić także należy uwagę, że przedstawiciel strony powodowej świadek E. B. (1) wyjaśnił, że pozwana spółka mogła kupować produkty firmy (...) dla realizacji zapisów umowy i mogła to czynić u autoryzowanego sprzedawcy takiego produktu. On sam nie interpretował umowy jako obowiązku kupowania produktów wyłącznie bezpośrednio u producenta. Co więcej istotnym było dla niego jedynie to aby zakupy odbywały się u autoryzowanego przez firmę (...) sprzedawcy produktów. Zatem w świetle przesłanek przy pomocy których należy dokonywać wykładni oświadczenia woli tj okoliczności w jakich oświadczenie zostało złożone a także ustalonych zwyczajów które wynikały z dotychczasowej współpracy pomiędzy stronami w których zasady postępowania były już utrwalone ( była to kolejna umowa o takim charakterze) należy przyjąć, że zgodnym zamiarem stron była sprzedaż produktów firmy (...) przez pozwaną spółkę zakupionych w rekomendowanych przez (...) punktach sprzedaży. Z materiału zebranego w sprawie tj licznych dowodów zakupy wynika, że pozwana spółka kupowała produkty u takich podmiotów a była nim m.in. firma (...) SA. Z umowy zawartej pomiędzy stronami wynika, że nie tylko istotny był fakt nabywania takich produktów ale także ich ilość. Z § 2 pkt. 2 umowy wynika bowiem, że uznaje się że pozwana spółka wywiązała się z obowiązku zakupu samochodowych produktów jeśli zakupi przez cały okres trwania umowy 6800 litrów przeliczeniowych produktów przy czym w każdym roku nie mniej niż 1360 litrów przeliczeniowych a zakupy powinny być dokonywane rytmicznie w skali miesiąca odpowiednio do przeciętnej wielkości rocznej. Zatem dla oceny, czy zapis umowy był realizowany koniecznym było ustalenie czy rzeczywiście doszło do zakupu takiej ilości albowiem zgodnie z § 5 pkt. 3 strona powodowa mogła rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku naruszenia tego zapisu w sytuacji gdy w jedynym roku łączna ilość produktów zakupionych była mniejsza niż 80% minimalnej ilości określonej w § 2 pkt. 2 . Już na etapie postępowania przed sądem I instancji pomiędzy stronami pojawił się spór co do tego która z nich powinna okoliczność tę udowodnić. Nie było to na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym wyjaśnione a nawet okazało się nieistotne w świetle przyjętej koncepcji rozstrzygnięcia sprawy niemniej jednak strona pozwana złożyła do akt plik faktur zakupu produktów marki (...). Wyjaśnić jednak należy, że ciężar wykazania faktu wykonania umowy spoczywał na tej stronie zgodnie z art. 6 k.c, która z tego faktu wywodziła skutki prawne. Zatem jeśli strona pozwana zarzucała, że umowę wykonała to powinna to udowodnić. Strona powodowa twierdziła, że umowa w ogóle nie została wykonana bowiem żaden zakup nie został dokonany. Już z takich twierdzeń wynika, że trudno wykazać że coś nie zostało zrobione. W takiej sytuacji musi dojść do przerzucenia ciężaru dowodu na drugą stronę, że umowę wykonała. Ponadto ciężar dowodu wykonania umowy przerzucony został na stronę pozwaną także i z tego tytułu, że powód wniósł pozew na podstawie weksla i został wydany nakaz w postepowaniu nakazowym a to strona pozwana wniosła zarzuty do nakazu i powołała się na stosunek podstawowy który został zabezpieczony wystawionym wekslem in blanco. Jak zostało to wcześniej wskazane pozwani przedstawili faktury zakupu jednak nie było to wystarczające do oceny ilości zakupionego towaru ze względu na zastosowany w umowie przelicznik „litrów przeliczeniowych”. Ostatecznie pozwani w piśmie z 3.07.2017 wskazali ( k. 402 ), że pozwana spółka nabyła w 2012 r - 950,25 litrów przeliczeniowych a w 2013 -1113,20 lirów przeliczeniowych. Zgodnie z § 2 umowy spółka powinna nabyć w I i w II roku trwania umowy co najmniej po 1360 litrów przeliczeniowych co oznacza, że umowa nie była wykonywana prawidłowo. Jak wyżej zostało wskazane zgodnie z § 5 pkt. 3 (...) może rozwiązać umowę natychmiast, gdy w jednym roku obowiązywania umowy łączna ilość produktów zakupionych przez stronę pozwaną jest mniejsza niż 80 % minimalnej ilości określonej w § 2 pkt. 2 umowy. Zatem w 2012 zakup 950,25 litp ( 950,25/1360) stanowił zaledwie 69 % a w 2013 1113, 20/ 1360 stanowił już 81 %. Jednak dla rozwiązania umowy we wskazanym trybie wystarczało aby w jednym roku jej obowiązywania nie doszło do zakupu umówionej ilości. Wypowiedzenie umowy miało zatem oparcie w jej postanowieniach.

Roszczenia strony powodowej wynikające z rozwiązania umowy były złożone i dotyczyły zwrotu części niewykorzystanego wynagrodzenia w kwocie 15785 zł brutto oraz odsetek od tego wynagrodzenia za okres od zawarcia umowy do jej rozwiązania w kwocie 3249,60 zł, kary umownej w kwocie 6967 zł i odsetek waloryzacji tej kary w kwocie 1434 zł od dnia podpisania umowy do jej rozwiązania, a także kwoty 1217,70 zł jako kary umownej za niewystawienie faktury zaliczkowej. Analiza poszczególnych żądań zostanie przedstawiona poniżej choć wyraźnie należy zaznaczyć, że kwestionowanie wysokości poszczególnych kwot nastąpiło po raz pierwszy w apelacji co z punktu widzenia czasu ich zgłoszenia należy uznać za zarzut spóźniony. Nie mniej jednak kwota pozostałego do zwrotu wynagrodzenia wynikająca z § 6 pkt. 2 umowy nie budzi wątpliwości. Umowa została wypowiedziana 15.06. 2013 r natomiast została zawarta 15.11. 2011 zatem umowa trwała 19 miesięcy a miała trwać 5 lat a zatem 60 miesięcy – z tego 90 % bo wypłacono 90 % wynagrodzenia to stanowi 54 miesiące – 19 miesięcy = 35 miesięcy

19800 / 54= 366,666 – 12833 zł razy 1,23 Vat = 15785 zł do zwrotu z § 6 pkt. 2 umowy niewykorzystane wynagrodzenie za zawarcie umowy i jej wykonywanie.

Nie budzi także zastrzeżenia, iż strony w umowie mogły zastrzec, że zwrot tego wynagrodzenia nastąpi wraz z odsetkami ustawowymi za okres od kiedy strony zawarły umowę i z góry otrzymały zapłatę za czas trwania umowy przez 5 lat. Jest to kwota 3249,60 zł.

Co do zastrzeżonej w umowie kary umownej w wysokości 6967 zł a to wskazać należy, że kwota ta na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym nie była kwestionowana co do sposobu jej wyliczenia dopiero nastąpiło to w apelacji w której pozwani zarzucili, iż nie znany jest sposób jej obliczenia. Tak jak wyżej zostało to wskazane zarzut ten należy uznać za spóźniony. Natomiast pozwani zarówno na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym jak i w apelacji zgłosili wniosek o jej miarkowanie ze względu na jej rażące wygórowanie a nadto zgłosili zarzut nieważności jej waloryzowania odsetkami ze względu na jej odszkodowawczy charakter.

Kara umowna może zostać zgodnie z art. 484 § 2 k.c zmniejszona jeśli zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części tzn nastąpiło zaspokojenie interesu wierzyciela w istotnym zakresie. Rażąco wygórowana jest kara jeśli jej porównanie w stosunku do szkody jaką wierzyciel poniósł powoduje powstanie nieuzasadnionej dysproporcji lub gdy do stanu niewykonania zobowiązania przyczynił się sam wierzyciel. Zgodnie z art. 484 § 2 k.c. jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo tyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. W przepisie tym nie wskazano stanów faktycznych, co do przesłanek uzasadniających miarkowanie kary umownej wskazując, że katalog kryteriów pozwalających na zmniejszenie kary umownej nie jest zamknięty, pozostawiając tym samym ich ustalenie uznaniu sędziowskiemu uwzględniającemu okoliczności konkretnej sprawy. W przedmiotowej sprawie zobowiązanie zostało wykonane częściowo a kwota kary umownej do kwoty uzyskanej z tytułu zawarcia umowy przez stronę pozwaną odpowiada proporcji 366,666 zł/ 1 miesiąc razy 19 miesięcy razy 1,23 = 8568,99 z Vat a zatem netto 6966,54. Z porównania kwoty korzyści odniesionej przez pozwaną spółkę do wysokości kary umownej 6967 zł wynika , że gdyby pozwani zapłacili karę umowną w takiej kwocie to nie odnieśliby żadnej korzyść z zawartej umowy. W ocenie Sądu Okręgowego taka proporcja jest w zupełności nieuzasadniona skoro pozwana poprawnie świadczyła czynności z tytułu reklamy marki (...), dokonywała sprzedaży jej produktów a sprzedaż tylko w niewielkim zakresie ilościowym odbiegała od tej wynikającej z umowy. Jeśli natomiast doszłoby jeszcze do zwaloryzowania kwoty kary umownej, do czego nie ma podstaw to jeszcze bardziej doszłoby do zaburzenia proporcji w zakresie wykonanej i niewykonanej części umowy. Miarkowanie dotyczy zatem całej dochodzonej z tego tytułu kwoty. Nie ma także żadnych podstaw do waloryzowania kary umownej skoro jej wysokość jest adekwatna na czas ustania umowy a sama kara umowna ma charakter odszkodowawczy. Zapłata kary umownej stanowi niejako automatyczną sankcję przysługującą wierzycielowi w stosunku do dłużnika w wypadku niewykonania przez niego lub nienależytego wykonania zobowiązania z przyczyn, za które dłużnik odpowiada. Istotnym jest również, że przez karę umowną, strony z góry ustalają wielkość odszkodowania. Z tego też względu, powinna ona być wyrażona wprost w pieniądzu albo przez wskazanie parametrów odnoszących się do zabezpieczonego świadczenia, które umożliwiają ustalenie jej wysokości, co w niniejszej sprawie miało miejsce i pozostaje poza sporem.

Miarkując karę umowną, sąd powinien mieć na względzie podstawowe jej funkcje, jakimi są funkcja stymulująca wykonanie zobowiązania, funkcja represyjna w postaci sankcji za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy oraz funkcja kompensacyjna, polegająca na naprawieniu szkody, jeśli wierzyciel ją poniósł. Miarkując karę należy mieć zatem na względzie wysokość poniesionej szkody, winę dłużnika, wartość zobowiązania głównego, ale też na przykład przyczynienie się wierzyciela. W przedmiotowej sprawie dochodzi do zwrotu ceny w zakresie w jakim pozwani nie wywiązali się z umowy wskutek jej wcześniejszego wypowiedzenia a zatem w tym zakresie powódka zasadniczo nie ponosi szkody zakładając, że świadczenie stron w zakresie niewykonanym miały ekwiwalentny charakter. Natomiast w pozostałym zakresie za wykonywanych 19 miesięcy umowa została w znacznej części wykonana. Zasadniczo w przedmiotowej sprawie jako miernik wysokości zmiarkowanej kary należy uwzględnić stan wykonanego świadczenia i karę te ustalić na kwotę 2000 zł czyli ok. ¼ z jej wysokości.

Z kolei co do kary umownej za brak wystawienia faktury tj kwoty 1217,70 zł (5% z kwoty 19800 + Vat łącznie 22252,30 zł ) to pozwani nie zajęli stanowiska w tym przedmiocie i nie zakwestionowali zasadności tego żądania.

Łącznie zatem do zasądzenia podlega kwota 22252,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tj 10 lutego 2014 albowiem w tej dacie roszczenia były wymagalne wobec wcześniej skierowanego wezwania do ich zapłaty.

Wobec powyższego orzeczono jak w pkt. 1 sentencji na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c .

O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 100 k.p.c stosunkowo zgodnie z wynikiem postępowania je zasadzając pomiędzy stronami. Powód wygrał sprawę w 77 % i w takim stosunku uzyskał zwrot poniesionych w sprawie kosztów.

Na takiej samej zasadzie zasądzone zostały koszty postępowania odwoławczego. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocników stron w kwotach po 1800 zł ustalone na podstawie §2 pkt. 4 zw. z § 10 rozporządzenia MS z 22 października 2015 z późniejszymi zmianami w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłata od apelacji w kwocie 1433 zł. Powód wygrał postępowanie apelacyjne w 77 % a zatem pozwani są zobowiązani w takim zakresie zwrócić mu poniesione koszty w kwocie 642,41 zł.

SSO Ewa Krakowiak SSO Beata Tabaka SSO Katarzyna Oleksiak