Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2019 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:

SSR (del.) Paweł Styrna

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2019 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko A. O.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego w Chrzanowie z dnia 16 stycznia 2019 roku, sygnatura akt I C 1613/18

1. oddala apelację;

2. zasądza od strony powodowej (...) Spółki Akcyjnej w B.

na rzecz pozwanej A. O. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSR (del.) Paweł Styrna

Sygn. akt II Ca 1228/19

UZASADNIENIE

Apelacja jest rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, więc na podstawie art. 505[13] §2 kpc, uzasadnienie wyroku winno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku i przytoczenie przepisów prawa.

Apelacja jest niezasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela stan faktyczny sprawy ustalony przez Sąd Rejonowy i przyjmuje go za własny. Bezzasadny jest formułowany w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Kwestia interpretacji umowy należy do obszaru stosowania prawa a nie stanu faktycznego, podobnie jak dokonane przez Sąd Rejonowy wyliczenia są wynikiem zastosowania określonych norm prawa materialnego. W tym zakresie apelujący nie formułuje żadnych konkretnych zarzutów, poprzestając na ogólnikowym twierdzeniu, że Sąd poczynił sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym ustalenia i w sposób dowolny zinterpretował zapisy umowy pożyczki w postaci odjęcia od wysokości rat części kwoty za usługę „(...)”, a w konsekwencji błędnie przyjął, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki oraz że dochodzone roszczenie nie było wymagalne.

Umowa pożyczki zawarta między stroną powodową a pozwaną stanowiła umowę o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust 1 oraz ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2016.1528 z późn. zm.). Wzorzec tej umowy podpisanej przez stronę powodową z pozwaną, został stworzony już po wprowadzeniu zmian do ustawy o kredycie konsumenckim w dniu 11 marca 2016 r., a konkretnie wprowadzeniu art. 36a określającego maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu. Pozakodeksowe koszty kredytu to wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. W zakres kosztów kredytu wchodzą takie opłaty jak prowizja, przedłużenie terminu spłaty, rozpatrzenie wniosku, zapłata za obsługę domową i ewentualnie ubezpieczenie kredytu. Ustawa o kredycie konsumenckim ustala, że maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru wskazanego w art. 36a ust. 1 u.k.k.

Zgodnie z art. 36a. 1. Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru: (...)<_ (K x 25%) + {K x n/R x 30 %}

w którym poszczególne symbole oznaczają:

(...) maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

Z ust. 2 wymienionego przepisu wynika, że pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu. Dotyczy to m.in. sumy opłaty przygotowawczej, prowizji, jak i ceny 600 zł (...), którego wykup był wprawdzie dobrowolny, jak wyraźnie akcentuje to apelacja, ale którego charakter mieści się ewidentnie w pozaodsetkowych kosztach kredytu.

Podkreślenia wymaga, że „Ratio legis dla wprowadzenia powyższych regulacji jest okoliczność, iż ograniczenie możliwości pobierania nadmiernych odsetek wynikające z art. 359 § 2 ¹ Kodeksu cywilnego nie stanowi wystarczającego instrumentu ochrony interesów konsumenta w sytuacji, gdy przedsiębiorcy, przestrzegając regulacji dotyczących maksymalnej wysokości odsetek, jednocześnie zastrzegają wysokie prowizje i dodatkowe opłaty o charakterze pozaodsetkowym. W konsekwencji tego rodzaju praktyk łączne koszty obsługi długu niejednokrotnie przekraczają wysokość zaciągniętej pożyczki lub kredytu. Wysokie koszty pozaodsetkowe, w przypadku korzystania przez konsumenta z pożyczek i kredytów w kilku instytucjach jednocześnie, powodują szybko rosnący obszar zadłużenia. Uwzględniając powyższe przesłanki, w ocenie projektodawcy należy podjąć działania regulacyjne, których celem jest zapobieganie przypadkom pobierania przez kredytodawców kredytu konsumenckiego nieuzasadnionych (zbyt wysokich) opłat" ( Uzasadnienie..., VII kadencja, druk sejm. nr 3460, s. 19).

Z umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 18 maja 2016 roku wynika, że opłata przygotowawcza wynosiła 129 zł, prowizja 2511 zł, a łączna kwota cena (...) wyniosła 600 zł. Łącznie pozaodsetkowe koszty kredytu wynoszą 3650 zł. Pozwana wzięła kredyt w kwocie 3250 zł, zatem maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu przekroczyła kwotę kredytu, a tym samym umowa jest niezgodna z art. 36a ust. 1 ustawy, czego konsekwencją jest zastosowanie ust. 3 cyt. przepisu, zgodnie z którym pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu. Nie ma racji skarżąca, iż Sąd w sposób dowolny zinterpretował zapisy umowy pożyczki w postaci odjęcia od wysokości rat części kwoty za usługę „(...)”, podczas gdy takiej możliwości nie przewidywała umowa pożyczki, a w konsekwencji błędnie przyjął, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki, skoro elementy umowy przewyższające pozaodsetkowe koszty kredytu nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu, zgodnie z wymienionym na wstępie art. 36a ust. 2 u.k.k., a więc w koszty te w tej części są nieważne na podstawie art. 58 § 2 k.c., co Sąd może uwzględnić nawet z urzędu.

Do kosztów kredytu nie należy oprocentowanie pożyczki w wysokości 9,36%, co do którego strony umówiły się w pkt 1.2 umowy. Z harmonogramu spłat odsetek umownych wynika, że pozwana zobowiązała się zapłacić z tytułu oprocentowania kredytu łączną kwotę 410,81 zł.

W niniejszej sprawie złożony pozew opiera się na twierdzeniu istnienia zobowiązania wekslowego. Jak wynika z ustalonych faktów był to weksel in blanco. Zgodnie z art. 10 Prawa wekslowego jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Z normy tej wynikają dwa wnioski. Po pierwsze weksel in blanco nie może powstać bez umowy zawieranej między podpisującym weksel a odbiorcą weksla (porozumienie wekslowe). Po drugie zobowiązanie wekslowe powstaje tylko wówczas, gdy uzupełnienie weksla in blanco nastąpiło zgodnie z porozumieniem wekslowym.

W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że przedmiotem była nie tylko kwestia istnienia weksla, ale wobec zarzutów pozwanej, także kwestia czy wypełniono go zgodnie z porozumieniem wekslowym.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił (co zresztą nie było kwestionowane i wynikało wprost z deklaracji wekslowej), że strona powodowa miała prawo uzupełnienia weksla, gdy w okresie obowiązywania umowy pożyczki nr (...) z dnia 18 maja 2016 roku opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Istotą sporu było zatem ustalenie, czy w chwili wypełnienia weksla i wezwania do jego wykupu (3 maja 2018 roku) pozwana pozostawała w opóźnieniu ponad 30 dni z zapłatą kwoty równej jednej racie udzielonej pożyczki. Taka treść porozumienia wekslowego determinowała z kolei poczynienie ustaleń na temat tego jaka była kwota pożyczki, jaką wartość stanowiła jedna rata, czy pozwany wypełnił swoje zobowiązanie z tego tytułu.

Udzielona pozwanej pożyczka z dnia 18 maja 2016 roku była ściśle powiązana z inną umową zawartą przez strony (nr (...). tut. Sądu), na poczet której strony uzgodniły, że część pożyczki z dnia 18 maja 2016 roku w kwocie 787,05 zł zostaje przeznaczona na spłatę poprzedniego zobowiązania wynikającego z umowy nr (...), co wyraźnie wynika z części C 1 pkt. 1.3 b przedmiotowej umowy. Już w tym miejscu wskazać należy, że dywagacje apelacji na temat potrącenia są bezprzedmiotowe. Potrącenie jest jednostronną czynnością prawną, uregulowaną w art. 498-502 k.c., tymczasem w tej sprawie mamy do czynienia nie z jednostronną czynnością prawną pozwanej, lecz z umową stron, mocą której strony zgodnie postanowiły, że pożyczka z dnia 18 maja 2016 roku w kwocie 787,05 zł przeznaczona zostaje na spłatę poprzedniego zobowiązania wynikającego z umowy nr (...). Sąd Okręgowy jest zdania, że zapisy przedmiotowej umowy, w tym skuteczność prawna zawartych w niej postanowień, podlegają badaniu pod kątem spełnienia wymogów określonych w deklaracji wekslowej. Umowa kompensacyjna mogła odnieść skutek tylko w zakresie rzeczywistego zadłużenia pozwanej. Sprowadzało się to w istocie rzeczy tylko do zgodnego z wolą stron spłacenia wcześniejszego zobowiązania za pomocą środków uzyskanych z nowej pożyczki. W tym miejscu podkreślenia wymaga, że wbrew zarzutom apelującej, z uzasadnienia skarżonego rozstrzygnięcia wcale nie wynika rzekome uznanie przez Sąd dokonanego potrącenia za nieważne. Wprost przeciwnie Sąd dwukrotnie uznawał skuteczność dokonanego potrącenia do sumy 787,05 zł, czemu dał wyraźny wyraz w uzasadnieniu (por. wers 2 od góry oraz 26 i 28 licząc od góry str. 5 uzasadnienia). Stąd zupełnie niezrozumiały jest zarzut rzekomego naruszenia przepisów art. 61 §1 k.c. w związku z art. 457 k.c. i 488 k.c. Wprost

Nie trafiony jest też zarzut powódki, jakoby Sąd orzekł ponad żądanie bez rozpoznania istoty sporu. Sąd w uzasadnieniu powołał się jedynie na znany mu z urzędu fakt lichwiarskiej praktyki powoda, mającej na celu zawieranie w umowach postanowień abuzywnych zmierzających do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i zwiększenia swojego zysku. Sąd Rejonowy władny był badać ważność i skuteczność umów zawartych przez strony, skoro były one ściśle ze sobą powiązane, w ten sposób, że treść pierwotnej umowy pożyczki w sposób bezpośredni oddziaływała na wykonanie drugiej umowy pożyczki, a ta z kolei miała wpływ na ocenę, czy ziściły się przesłanki wypełnienia weksla in blanco, co z kolei determinowało powstanie zobowiązania wekslowego stanowiącego przedmiot niniejszej sprawy. Sąd Rejonowy rozpoznał zatem istotę sprawy.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że zapisy umowy z dnia 18 maja 2016 roku w części nie wiążą pozwanej na podstawie art. 385 ¹ k.c., gdyż stanowią klauzule niedozwolone.

Argumentację Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy podziela, toteż nie ma potrzeby jej ponownego przytaczania. Strona pozwana nie formułuje też w tym przedmiocie żadnych zarzutów, ograniczając się do twierdzenia, że umowa ta w ogóle nie powinna być przedmiotem oceny w niniejszej sprawie, co jednak nie jest zasadne i co omówiono już wcześniej. Nie można przy tym Sądowi Rejonowemu skutecznie zarzucić ani braku logiczności rozumowania, ani sensownego ciągu przyczynowo- skutkowego, jak podnosi apelujący. Wyliczenia tego Sądu (nie kwestionowane pod względem matematycznym) poczynione zostały prawidłowo, a są konsekwencją zastosowania art. 58 § 2 k.c. i art. 385 ¹ k.c.

W ślad za Sądem Rejonowym przyjąć należało, że pożyczka z dnia 18 maja 2016 roku została udzielona na kwotę 2.462,95 zł, czyli na sumę faktycznie wypłaconą pozwanej przy uwzględnieniu umowy kompensaty na kwotę 787,05 zł, obniżeniu zadłużenia pozwanej o kwotę 177,05 zł czyli maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, które w umowie wyniosły 2640 zł, podczas gdy maksymalnie dopuszczalna kwota była 2.462,95 zł, oraz o kwotę 99,29 zł odsetek umownych (2.462,95 zł/3.250 x 410 zł). Zgodzić się więc należy z Sądem, że miesięczna rata pożyczki wynosić powinna była nie 230 zł, lecz 174,55 zł. To zaś powoduje dalsze określone konsekwencje, a mianowicie takie, że na dzień wezwania do zapłaty z 3 kwietnia 2018 roku istotnie nie było zaległości z umowy pożyczki, nie wspominając o tym, że powódka nie udowodniła, iż w ogóle wystosowała do pozwanej skutecznie wezwanie do zapłaty, o czym szerzej poniżej. Oznacza to, że apelująca nie miała uzasadnionych prawnie podstaw do wszczęcia przeciwko pozwanej procedury windykacyjnej, samo zaś wypowiedzenie umowy pożyczki nastąpiło niezgodnie z unormowaniami zawartymi w umowie.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, jak tego domaga się strona skarżąca, iż wezwała ona skutecznie pozwaną do spłaty zadłużenia, a wobec bierności pozwanej w spłacie, była uprawniona do postawienia pożyczki w stan wymagalności i naliczyła jej należne zgodnie z umową kwoty. Z zaoferowanego przez powódkę materiału wynika jedynie, że w dniu 3 kwietnia 2018 roku powódka wystosowała do pozwanej ostateczne wezwanie do zapłaty. W aktach sprawy znajduje się też kopia książki nadawczej oraz wydruk ze strony poczty polskiej, monitorujący status przesyłki, prawdopodobnie zawierającej przedmiotowe wypowiedzenie, ale wobec wyraźnego zaprzeczenia ze strony pozwanej o niedoręczeniu jej jakiegokolwiek wypowiedzenia umowy, a także wobec braku ze strony powódki przedstawienia podpisanego przez pozwaną lub osobę przez nią upoważnioną zwrotnego potwierdzenia odbioru tego wypowiedzenia, przyjąć należało, iż powódka nie wykazała, że takowe pozwana otrzymała.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy podziela również stanowisko sądu pierwszej instancji w kwestii nieskutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki, bez potrzeby ponownego przytaczania przedstawionej przez Sąd argumentacji.

Sąd Okręgowy zgadza się z Sądem, iż w świetle poczynionych ustaleń i rozważań prawnych nie zaistniały na gruncie niniejszej sprawy podstawy opisane w deklaracji wekslowej do wypełnienia weksla i wezwania pozwanej do jego wykupu.

Weksel wypełniono niezgodnie z deklaracją wekslową i zobowiązanie wekslowe w związku z tym nie powstało. Skoro zaś było ono podstawą faktyczną powództwa, to słusznie Sąd Rejonowy powództwo to oddalił.

Sąd Okręgowy podziela też stanowisko Sądu w kwestii braku podstaw do uwzględnienia powództwa w zakresie rat pożyczki wymagalnych do chwili zamknięcia rozprawy. W sprawie niniejszej bowiem podstawą faktyczną powództwa było zobowiązanie wekslowe, nie zaś żądanie zapłaty kwoty wskazanej w pozwie z tytułu postawienia w stan wymagalności całej kwoty pożyczki. Strona powodowa nie sformułowała też żądania alternatywnego, tak więc prawidłowo postąpił Sąd nie uwzględniając powództwa w zakresie rat pożyczki wymagalnych do chwili zamknięcia rozprawy.

Pozostałe zarzuty apelacji są równie nieuzasadnione.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że wydane przez Sąd rozstrzygnięcie jest prawidłowe i nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji oddalił ją w całości jako niezasadną, o czym orzekł jak w punkcie 1 sentencji na zasadzie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania przed Sądem II instancji orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Na koszty procesu poniesione przez pozwaną złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 z późn. zm.).

SSR (del.) Paweł Styrna

S..

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)

SSR del. Paweł Styrna