Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 5 lutego2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędziowie:

Sędzia Zbigniew Zgud Magdalena Meroń-Pomarańska Krzysztof Wąsik

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2025 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowo-akcyjna w W.

przy uczestnictwie (...) Grupa Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. o wpis zmiany wierzyciela hipotecznego

na skutek apelacji od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Podgórza w Krakowie z dnia 21 maja 2024 r., sygn. akt: DZKW/KR1 P/102605/22 oraz DZKW/KR1 P/102606/22

postanawia:

1. oddalić apelację;

2. stwierdzić, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty swojego udziału w postępowaniu apelacyjnym.

Sędzia Magdalena Meroń-Pomarańska Sędzia Zbigniew Zgud Sędzia Krzysztof Wąsik

sygn. akt II Ca 1786/24

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 5 lutego 2025 roku

Postanowieniem z dnia 21 maja 2024 roku, wydanym w wyniku skargi na postanowienie wydane przez Referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza w Krakowie w dniu 2 listopada 2023 roku sygn. akt Dz.Kw.KRIP/l02605/22 i Dz.Kw.KRlP/102606/22, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie oddalił wniosek o wpis zmiany wierzyciela hipotecznego.

Orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym:

- (...) prowadzona jest dla lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...). W dziale II ujawniono prawo współwłasności na rzecz K. K. w udziale Y2 części nieruchomości oraz na rzecz B. K. w udziale 1/2 części nieruchomości. W dziale III ujawniono ograniczone prawo rzeczowe, zaś w dziale IV wpis hipoteki umownej łącznej kaucyjnej (pod numerem 1) oraz wpis hipoteki przymusowej łącznej (pod numerem 2) na rzecz (...) Grupa Sp. z o.o. w B..

- (...) prowadzona jest dla lokalu niemieszkalnego (garażu) położonego w K. przy ul. (...) (...). W dziale II ujawniono właścicieli, w tym szereg właścicieli wyodrębnionych udziałów w nieruchomości wspólnej. W dziale III ujawniono szereg wpisów, zaś w dziale IV wpisy hipotek, w tym wpis hipoteki przymusowej łącznej (pod numerem (...)) na rzecz (...) Grupa Sp. z o.o. w B..

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy zważył co następuje:

Kognicja Sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym jest precyzyjnie określona. Rozpoznając sprawę Sąd bada treść wniosku o wpis w księdze wieczystej, treść dołączonych do wniosku dokumentów i treść księgi wieczystej, przy braku przeszkód dokonuje wykreślenia hipoteki przymusowej w granicach objętych treścią wniosku. Sąd wieczystoksięgowy bada także materialno-prawną skuteczność czynności prawnej.

W ramach badania treści i formy załączonych dokumentów podlega ocenie sądu wieczystoksięgowego skuteczność ustanowienia lub ustania prawa podlegającego wpisowi do księgi wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy nie jest uprawniony do badania merytorycznej zasadności powyższych dokumentów urzędowych.

Ograniczona kognicja sądu wyłącza nie tylko badanie innych dokumentów, niż dołączone do wniosku lub znajdujące się w aktach księgi wieczystej, ale także okoliczności, które nie wynikają z wniosku o wpis, dołączonych do niego dokumentów ani z treści księgi wieczystej, jeżeli miałyby one stanowić podstawę uwzględnienia wniosku o wpis.

Sąd Rejonowy wskazał dalej, że niedopuszczalne jest prowadzenie w postępowaniu o wpis postępowania dowodowego mającego na celu poszukiwanie podstawy wpisu, która nie wynika z dokumentów dołączonych do wniosku.

Sąd wieczystoksięgowy w postępowaniu o wpis bada jedynie, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku i treści księgi wieczystej zachodziły przesłanki do dokonania zmiany wpisu wierzyciela hipotecznego. Decydujące znaczenie dla tej oceny ma stan rzeczy istniejący w chwili złożenia wniosku, którym sąd rozpoznający wniosek o wpis jest związany (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2015 r., sygn. akt II CSK 280/14). 

Sąd pierwszej instancji ocenił, że wniosek zmiany wierzyciela hipotecznego (...) Grupa Sp. z o.o. na (...) Sp. z o.o. (...)odnośnie hipoteki ujawnionej pod nr (...) w księdze wieczystej nr (...) oraz pod nr (...)w księdze wieczystej nr (...) nie zasługiwał na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy podniósł, że zmiana wpisu dotycząca pozycji wierzyciela hipotecznego jest wpisem, dlatego formę dokumentów, które mają być podstawą do zmiany wpisu, określa art. 31 ust. 1 u.k.w.h. Zgodnie z tym przepisem, wpis może być dokonany na podstawie dokumentów z podpisem notarialnie poświadczonym. Jednakże dopuszczalne będzie dokonanie zmiany wpisu wierzyciela hipotecznego na podstawie dokumentu sporządzonego w formie wyższej, tj. aktu notarialnego.

W myśl art. 31 ust. 1 u.k.w.h. przepisy szczególne mogą przewidzieć inną formę dokumentu będącego podstawą zmiany wpisu wierzyciela hipotecznego, jednakże treść art. 31 u.k.w.h. określa tylko formę dokumentu będącego podstawą wpisu, a nie rodzaj tego dokumentu.

Zatem podstawą zmiany wpisu wierzyciela hipotecznego może być każdy dokument pod warunkiem, że ma on co najmniej formę wymaganą przez art. 31 ust. 1 u.k.w.h.

Podstawą zmiany wpisu wierzyciela hipotecznego będzie zatem dokument z podpisem notarialnie poświadczonym.

W rezultacie powyższego w realiach przedmiotowej sprawy poza sporem być musi, że (...) Sp. z o.o. (...) w W. nie przedłożyła do wniosku żadnego dokumentu spełniającego powyższe wskazane warunki, gdyż do wniosku została załączona wyłącznie kserokopia umowy sprzedaży wierzytelności zawartej w R. w dniu 3 grudnia 2021 roku, która została poświadczona za zgodność z oryginałem przez notariusza I. N. w Kancelarii Notarialnej w R., a która w tak przedstawionej formie nie zasługuje na walor dokumentu stanowiącego podstawę zmiany wierzyciela hipotecznego.

W świetle powyżej poczynionych uwag oczywistym jest, że dokument ten nie może stanowić podstawy do zmiany wierzyciela hipotecznego (...) Grupa Sp. z o.o. na (...) Sp. z o.o. (...) odnośnie hipoteki ujawnionej pod nr (...) w księdze wieczystej nr (...) oraz pod nr (...)w księdze wieczystej nr (...).

Wobec powyższego brak dokumentu warunkującego zmianę wierzyciela hipotecznego, stanowi przeszkodę do wpisu w rozumieniu art. 626 ⁹ k.p.c. i warunkuje oddalenie wniosku w tym zakresie.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca - (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowo-akcyjna. Skarżąca zaskarżyła postanowienie w całości oraz podniosła następujące zarzuty naruszenia:

1) art. 2 § 2 ustawy Prawo o notariacie poprzez jego niezastosowanie i wadliwie przyjęcie, że poświadczenie za zgodność z oryginałem nie czyni kopii dokumentem o mocy urzędowej, podczas gdy czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego, a zatem dokument przedłożony przez wnioskodawcę spełnia wymagania w rozumieniu art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece,

2) art. 79 pkt. 2 w zw. z art. 96 pkt. 2 ustawy Prawo o notariacie poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wadliwe przyjęcie, że kopia poświadczona za zgodność z oryginałem przez notariusza nadal jest tylko kopią, podczas gdy w rzeczywistości odpis poświadczony za zgodność z oryginałem jest tożsamy z dokumentem urzędowo poświadczonym;

3) art. 129 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i pominięcie faktu, że zamiast oryginału strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli zgodność zostanie poświadczona przez notariusza,

4) art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że występują przeszkody do dokonania wpisu bowiem w sprawie nie przedłożono dokumentu mogącego stanowić podstawę wpisu, podczas gdy wnioskodawca przedłożył poświadczoną przez notariusza kserokopię umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 3 grudnia 2021 r. zawartą dnia 3 grudnia 2021 r. z podpisami notarialnie poświadczonymi przez notariusza I. N., pod nr repertorium A (...), a zatem brak było podstaw do wydania takiego rozstrzygnięcia.

Wobec powyższego wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez dokonanie wpisu zmiany wierzyciela hipotecznego zgodnie z jego wnioskiem oraz zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odpowiedź na apelację wniósł uczestnik wnosząc o jej uwzględnienie i zmianę zaskarżonego postanowienia przez dokonanie wpisu zmiany wierzyciela hipotecznego zgodnie z wnioskiem wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Rozstrzygnięcie co do zarzutów apelacyjnych sprowadza się w istocie do odpowiedzi na pytanie, czy podstawą wpisu do księgi wieczystej może być dokument, który nie jest złożony w oryginale, a taki, który został potwierdzony przez notariusza za zgodność z oryginałem. Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wpis do księgi wieczystej może być dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu. Umowa sprzedaży wierzytelności, która miałaby stanowić podstawę wpisu została sporządzona z podpisami notarialnie poświadczonymi. (k. 1019-1021). Odpowiadałaby zatem formie wymaganej przez przywołany przepis. Dokument ten nie został jednak przedłożony w oryginale, ale w formie kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem przez notariusza. Sąd Okręgowy, w składzie rozpoznającym apelację podziela pogląd wyrażany w orzecznictwie sadów powszechnych, w tym orzecznictwie tutejszego Sadu Okręgowego, zgodnie z którym „w świetle art. 626(2) § 3 k.p.c. oraz istoty ksiąg wieczystych, co do zasady podstawą dokonania wpisu może być wyłącznie oryginał dokumentu, a nie jego odpis lub kopia, potwierdzona za zgodność. [por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2016 r. I CSK 819/15, Biul. SN 2017 nr 3).] Ponadto, zdaniem sądu art. 129 § 2 i § 4 k.p.c. nie znajduje w nim odpowiedniego zastosowania. Szczególne znaczenie jakie ustawodawca nadaje podstawie wpisu w księdze wieczystej wynika m.in. z art. 36(1) ust. 3 u.k.w.h., zgodnie z którym nie jest możliwe wydanie z akt księgi wieczystej dokumentu, który stanowił podstawę wpisu. Pozostawienie powyższego uregulowania, pomimo wprowadzenia do procedury cywilnej przepisu art. 129 § 2 k.p.c. skłania do wniosku, iż pojęcie dokumentu o jakim mowa w art. 626(2) § 3 k.p.c., jak i art. 31-34 u.k.w.h. dotyczy co do zasady oryginału, a nie jego odpisu lub kopii, choćby poświadczonej za zgodność z oryginałem przez notariusza, bądź profesjonalnego pełnomocnika procesowego (adwokata, radcy prawnego). W przypadku gdyby podstawę wpisu mogły stanowić tego rodzaju odpisy powyższy przepis w istocie byłby zbędny, gdyż nie byłoby podstaw, aby poprzez ten przepis w szczególny sposób chronić dokumenty będące podstawami wpisu, skoro ilość tak sporządzonych odpisów oryginalnych dokumentów nie byłaby w jakikolwiek sposób ograniczona." (tak np. postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z 5.03.2018 r., II Ca 267/18, LEX nr 2582646.). Szeroko zagadnienie to analizował Sąd Najwyższy między innymi w postanowieniu z 2 grudnia 2016 r., (I CSK 819/15, OSNC 2017, nr 7-8, poz. 92). Sąd Najwyższy wskazał, że „[z]arówno w art. 31 ust. 1 u.k.w.h., jak i w art. 626 ² § 3 k.p.c. chodzi o oryginały dokumentów (dokumenty źródłowe), które mogą być zastąpione ich odpisami wtedy, gdy można to wywieść z przepisu szczególnego. Dawna treść art. 129 k.p.c. - tożsama z treścią art. 129 § 1 k.p.c. po zmianie dokonanej ustawą nowelizującą - w konfrontacji z innymi przepisami kodeksu postępowania cywilnego pozwalała na wniosek, że ustawodawca, posługując się w kodeksie postępowania cywilnego pojęciem dokumentu, miał na względzie jego oryginał, a nie odpis. Potwierdzał to np. art. 485 § 4 k.p.c., zgodnie z którym dopuszczalne było dołączenie do pozwu wnoszonego w postępowaniu nakazowym odpisów dokumentów, o których mowa w § 1 i 2a, jeżeli ich zgodność z oryginałem była poświadczona przez notariusza albo występujących w tej sprawie adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub radcę Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Jeżeli jednak nie dołączono oryginału weksla lub czeku albo dokumentów określonych w § 3, przewodniczący wyzwał powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu na podstawie art. 130 k.p.c. Ustawodawca wyraźnie więc wskazywał sytuacje, w których strona zamiast oryginału dokumentu mogła posłużyć się jego odpisem. Po zmianie art. 129 k.p.c. sposób regulacji obowiązku złożenia dokumentów w postępowaniu nakazowym uległ zmianie. Zgodnie z art. 485 § 4 k.p.c., jeżeli nie dołączono oryginału weksla, czeku, warrantu lub rewersu albo dokumentów określonych w § 3, przewodniczący wzywa powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu na podstawie art. 130. Możliwość posłużenia się odpisami innych dokumentów nie jest obecnie regulowana i z tej przyczyny może mieć wtedy zastosowanie art. 129 k.p.c. O tym, że w przepisach kodeksu postępowania cywilnego pod pojęciem dokumentu ustawodawca miał na względzie oryginał dokumentu, a nie jego odpis świadczy także art. 694 ⁴ § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r., zgodnie z którym dokumenty stanowiące podstawę wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego składa się w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach. W przepisie tym ustawodawca dopuścił możliwość złożenia zamiast oryginału dokumentu poświadczonych urzędowo odpisów lub wyciągów, wyraźnie odróżniając pojęcie oryginału dokumentu od jego odpisu albo poświadczonego urzędowo wyciągu. Z tych przyczyn - do czasu wejścia w życie ustawy nowelizującej - art. 129 k.p.c. oraz przepisy regulujące postępowanie wieczystoksięgowe, w których była mowa o dokumentach stanowiących podstawę wpisu w księdze wieczystej, należało interpretować w ten sposób, że chodziło w nich o oryginały dokumentów, o których mowa w art. 31 ust. 1 u.k.w.h., chyba że z przepisu szczególnego wynikała możliwość posłużenia się odpisem dokumentu. (...) Nie ma także podstaw do tego, aby inaczej interpretować pojęcie dokumentu na gruncie przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece, w której nie było i nie ma przepisu pozwalającego na wykładnię, według której ustawodawca pod pojęciem dokumentu rozumie nie tylko oryginał, ale także jego odpis. Znajduje to zresztą potwierdzenie w wielu orzeczeniach Sądu Najwyższego, w których przyjmowano, że przepisami szczególnymi wobec art. 31 ust. 1 u.k.w.h. są te przepisy, z których wynika możliwość zastąpienia oryginałów dokumentów (dokumentów źródłowych) ich odpisami. Trafnie wskazuje się w piśmiennictwie, że za taką wykładnią przemawia wzgląd na bezpieczeństwo obrotu nieruchomościami, cel regulacji, którym jest uniknięcie dokonywania wpisów na podstawie dokumentów sfałszowanych. (…) Z celów, jakie zamierzał osiągnąć prawodawca, dokonując zmiany art. 129 k.p.c., wyrażonych w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej, nie wynika jednoznacznie, że dotyczy ona także postępowania wieczystoksięgowego. Wskazano przykładowo na dokument w postaci faktury (...), co oznacza, że chodzi o dokumenty, które mimo iż stanowią dowód w postępowaniu sądowym, mogą być w nim zastąpione odpisem od samego początku, w czasie postępowania lub po jego zakończeniu. Nie jest to zatem sytuacja analogiczna do występującej w postępowaniu wieczystoksięgowym, zgodnie bowiem z art. 36 ² ust. 3 u.k.w.h., odpisy dokumentów znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych wydaje się na żądanie osób zainteresowanych lub na żądanie sądu, prokuratora, notariusza, organu administracji rządowej oraz jednostki samorządu terytorialnego. Jednakże, jak stanowi art. 36 ² ust. 4 u.k.w.h., nie wydaje się dokumentów znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych, jeżeli stanowią one podstawę wpisu. (…) Za restrykcyjną wykładnią art. 129 k.p.c. przemawiają także argumenty wynikające z wykładni językowej. W art. 129 § 1 k.p.c. jest mowa o obowiązku przedstawienia dokumentu w oryginale na żądanie strony przeciwnej. Konstrukcja tego przepisu jest dostosowana do postępowania opartego na zasadzie kontradyktoryjności, w którym przedmiotem ustaleń są fakty wynikające z dowodów, w tym z dokumentów. W postępowaniu toczącym się w trybie procesu okoliczności, chociażby wynikały z dokumentów prywatnych albo urzędowych, nie wymagają dowodu, jeżeli zostaną przyznane w toku postępowania, a przyznanie nie budzi wątpliwości ( art. 229 k.p.c.). Mogą być także uznane za przyznane, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń przeciwnych o faktach ( art. 230 k.p.c.) lub też zostać ustalone na podstawie domniemania faktycznego ( art. 231 k.p.c.). Z tej przyczyny uregulowanie zawarte w art. 129 § 2-4 k.p.c. należy postrzegać jedynie jako ułatwienie dowodowe strony powołującej się na dokument. Poza tym, skoro zawarte w odpisie dokumentu poświadczenie zgodności z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa ma charakter dokumentu urzędowego, to wiążą się z tym konsekwencje wynikające z art. 244 § 1 k.p.c. W postępowaniu wieczystoksięgowym nie występuje strona przeciwna, a niekiedy toczy się ono tylko z udziałem wnioskodawcy. Nie przeprowadza się w nim rozprawy, której przedmiotem może być ocena sporu co do istnienia dokumentu załączonego do wniosku w odpisie, a więc także konfrontacja przedłożonego odpisu dokumentu z jego oryginałem w razie zgłoszenia takiego żądania przez stronę przeciwną lub na żądanie sądu. Konstrukcja postępowania wieczystoksięgowego w zasadzie uniemożliwia lub znacznie utrudnia wykorzystanie uprawnienia strony przewidzianego w art. 129 § 4 k.p.c., z którego mogłaby ona skorzystać dopiero po dokonaniu wpisu w księdze wieczystej na podstawie załączonego do wniosku o wpis odpisu dokumentu. Zasada kontradyktoryjności ustępuje tu obowiązkowi sądu sprawdzenia z urzędu, czy żądanie wniosku znajduje usprawiedliwienie w dokumentach załączonych do wniosku i treści księgi wieczystej ( art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.). Do tego też, co do zasady, powinno ograniczać się postępowanie dowodowe. W postępowaniu wieczystoksięgowym - ze względu na jego znaczenie dla obrotu nieruchomościami - istotne znaczenie ma jego szybkość. Załączanie do wniosku odpisów dokumentów przyczyniłoby się wprawdzie do odformalizowania tego postępowania, ale jednocześnie mogłoby spowodować jego wydłużenie ze względu na przewidzianą w art. 129 § 4 k.p.c. możliwość żądania przedłożenia oryginałów dokumentów. Pomijając widoczny prima facie fałsz dokumentu, którego istnienie potwierdzałby pełnomocnik w sposób przewidziany w art. 129 § 2 k.p.c., trudno znaleźć powody nakazujące wezwanie wnioskodawcy do przedłożenia oryginału dokumentu mającego stanowić podstawę wpisu w księdze wieczystej. Z art. 129 § 2 k.p.c. wynika, że nie w każdym przypadku istnieje możliwość posłużenia się przez stronę odpisem dokumentu sporządzonego przez pełnomocnika; może to nastąpić jedynie wtedy, gdy pełno-mocnik reprezentuje stronę postępowania. Wynikające z art. 129 § 2 k.p.c. zwężenie możliwości posłużenia się odpisem dokumentu sporządzonym przez jednego z wymienionych w tym przepisie pełnomocników procesowych oznacza, że odpis dokumentu może być wykorzystany jako dowód tylko w tym postępowaniu, w którym został złożony. Tymczasem w odniesieniu do dokumentów załączonych do wniosku i stanowiących podstawę wpisu, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (por. postanowienie z dnia 9 marca 2005 r., III CK 233/04, "Izba Cywilna" 2006, nr 3, s. 53, oraz z dnia 31 stycznia 2014 r., II CSK 225/13, OSP 2015, nr 7-8, poz. 75), podstawę żądanego wpisu może stanowić także dokument, który nie jest załączony do wniosku, ale znajdujący się już w aktach tej księgi wieczystej, w której ma nastąpić żądany wpis. W odniesieniu do odpisów dokumentów uwierzytelnionych przez adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych, czy radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa możliwość powołania się na uwierzytelniony przez nich dokument istniałaby tylko wtedy, gdyby kolejny wniosek został złożony przez stronę reprezentowaną przez tego samego pełnomocnika procesowego. W ten sposób doszłoby do zróżnicowania dokumentów, które mogłyby stanowić podstawę wpisów w tej samej księdze wieczystej. Księgi wieczyste są rejestrem publicznym prowadzonym w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości oraz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu ( art. 1 ust. 1 i 3 u.k.w.h.), a więc praw o szczególnym znaczeniu ekonomicznym i prawnym. Postępowanie o wpis jest postępowaniem toczącym się w trybie nieprocesowym. W tym samym trybie toczy się również postępowanie o wpis w innym rejestrze publicznym, tj. w Krajowym Rejestrze Sądowym. W tym postępowaniu - jak w postępowaniu wieczystoksięgowym, opartym na dokumentach - ustawodawca odrębnie uregulował możliwość posłużenia się odpisami dokumentów, wskazując w art. 694 ⁴ § 1 k.p.c., że dokumenty, na których podstawie dokonuje się wpisu, składa się w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach. Skoro więc w odniesieniu do Krajowego Rejestru Sądowego - w którym wpis wywołuje konsekwencje szczegółowo określone w art. 15-17 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 687) - prawodawca uregulował na podstawie jakich dokumentów dokonuje się wpisu, to ze względu na równie istotne, a nawet bardziej doniosłe skutki prawne, jakie wiążą się z wpisami w księgach wieczystych (por. art. 2-5, 11 i 17 u.k.w.h.), uzasadnione jest stanowisko, że także w postępowaniu wieczystoksięgowym ustawodawca uregulowałby odrębnie możliwość dokonywania wpisów w księgach wieczystych na podstawie odpisów dokumentów, gdyby chciał taką możliwość dopuścić. Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.w.h., domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, a według ust. 2 tego artykułu domniemywa się, że prawo wykreślone nie istnieje. Ponadto - jak stanowi art. 5 u.k.w.h. - w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi wieczystej nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych). Ze względu na te doniosłe skutki prawne wiążące się z wpisami w księgach wieczystych muszą być one dokonane na podstawie dokumentów, których istnienie nie budzi wątpliwości. Zastosowanie art. 129 § 2-4 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym znacznie osłabia gwarancje formalne chroniące przed możliwością posłużenia się w postępowaniu wieczystoksięgowym dokumentami podrobionymi. Nie chodzi o nieufność w stosunku do pełnomocników zawodowych wymienionych w art. 129 § 2 k.p.c., ale także o możliwość łatwego podszycia się osób trzecich pod osoby wykonujące te funkcje i posłużenia się podrobionymi dokumentami, których istnienie w można łatwo uprawdopodobnić w sposób przewidziany w art. 129 § 2 k.p.c. Możliwość wykrycia tego rodzaju fałszerstwa przez sąd w ramach postępowania wieczystoksięgowego jest bardzo ograniczona.”

Cytowany wyżej pogląd i jego uzasadnienie Sąd Okręgowy podziela w niniejszej sprawie w całości i przyjmuje za własne. Owszem, Sąd Najwyższy wyjątkowo dopuszczał jako podstawę wpisu do księgi wieczystej poświadczone za zgodność z oryginałem opisy decyzji administracyjnych. Takie stanowisko zajął między innymi w postanowieniu z 20 listopada 2014 r. (V CSK 9/14, LEX nr 1622341). Orzeczenie to zapadło jednak w specyficznym stanie faktycznym, kiedy nie istniały już oryginały akt administracyjnych, gdzie miała znajdować się przedmiotowa decyzja w oryginale. W przypadku umowy sprzedaży wierzytelności nie ma przeszkód sporządzenia jej w większej ilości egzemplarzy tak, aby możliwe było złożenie oryginalnych egzemplarzy do akt każdej z ksiąg wieczystych obejmujących hipoteki zabezpieczające wierzytelności będące przedmiotem sprzedaży. Nie znajduje zatem w niniejszej sprawie zastosowania argument, iż strona może stanąć przed niedającymi się usunąć przeszkodami w złożeniu oryginału dokumentu mającego stanowić podstawę wpisu. Jakkolwiek w postanowieniu z 5 września 2023 roku w sprawie II CSKP 363/23) Sąd Najwyższy wyraził tezę co do możliwości zastępowania oryginałów odpisami, ale tezy tej nie poparł żadnym szerszym wywodem poza odwołaniem się do wskazanego wyżej postanowienia w sprawie V CSK 9/14. Tymczasem w postanowieniu z 27 lutego 2020 r. w sprawie I CSK 722/19 (LEX nr 3221522) Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że „[w] orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowało się natomiast ostatecznie restrykcyjne stanowisko motywowane specyfiką postępowania wieczystoksięgowego, że zarówno w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 2204), w którym jest mowa o dokumentach stanowiących podstawę wpisu, jak również w art. 626 ² § 3 k.p.c., w którym jest mowa o dokumentach, które należy załączyć do wniosku o wpis, chodzi o oryginały tych dokumentów (dokumenty źródłowe), które mogą być zastąpione ich odpisami wtedy, gdy można to wywieść z przepisu szczególnego, takim natomiast nie jest art. 129 k.p.c. (por.m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2016 r., I CSK 819/15, niepubl., z dnia 28 lutego 2017 r., I CSK 133/16, OSNC 2017 Nr 11, poz. 129, i z dnia 25 marca 2019 r., I CSK 812/17, niepubl.). Przeciwne stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 9/14 (OSNC 2015, Nr 12, poz. 146), nie było kontynuowane w dalszym orzecznictwie, a zapadło w szczególnych okolicznościach, w których w archiwach nie było akt sprawy, w której wydano decyzję, co uniemożliwiało uzyskanie odpisu zgodnie z art. 250 § 1 k.p.c.”. Sąd Okręgowy podkreśla, że istota rozstrzygnięcia sprawy nie polega w tym wypadku na zakwestionowaniu uprawnień notariusza do sporządzania odpisów dokumentów wynikających z art. 79 pkt 2 w zw. z art. 96 pkt 2 prawa o notariacie, ani charakteru tych odpisów wynikającego z art. 2 § 2 prawa o notariacie. Istota odmowy wpisu sprowadza się natomiast do tego, że tak sporządzone odpisy nie zastępują oryginałów dokumentów i nie mogą być podstawą wpisu do księgi wieczystej. Jak natomiast wskazano wyżej z przywołaniem orzecznictwa Sadu Najwyższego, podstawą wpisu do księgi wieczystej może być wyłącznie oryginał dokumentu.

Mając powyższe na uwadze Sad Okręgowy uznał apelację za bezzasadną i oddalił ją na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sad Okręgowy nie znalazł podstaw do odstąpienia od ogólnych zasad ponoszenia kosztów postępowania nieprocesowego z art. 520 § 1 k.p.c.

Sędzia Magdalena Meroń-Pomarańska Sędzia Zbigniew Zgud Sędzia Krzysztof Wąsik