Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 28 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie, II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Krzysztof Wąsik

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2023 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Związku (...) w W.

przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K.

o wpis w księdze wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z 13 czerwca 2023 r., sygnatura akt DzKw KR1P/00157965/22

postanawia

oddalić apelację.

Sędzia Krzysztof Wąsik

II Ca 2125/23

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z 28 grudnia 2023 r.

Wnioskodawca (...) Związek (...) w W. wnioskiem z 20 grudnia 2022 r., zarejestrowanym pod sygnaturą DzKw/KRl P/l57965/22 wniósł o ujawnienie na swoją rzecz w dziale III księgi wieczystej (...) prawa użytkowania nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) (obręb ewidencyjny 15, jednostka ewidencyjna K.). Jako podstawę wpisu powołano odpis ostatecznej decyzji Prezydenta Miasta K. z 16 marca 2022 r., znak GS-03. (...).(...).KZ.

Postanowieniem z 4 kwietnia 2023 r. referendarz sądowy oddalił wniosek wskazując, że nie jest dopuszczalne ujawnienie w księdze wieczystej obejmującej kilka działek ewidencyjnych prawa użytkowania wyłącznie jednej działki, tj. części nieruchomości.

W skardze na orzeczenie referendarza wnioskodawca domagał się zmiany orzeczenia poprzez dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem.

Zaskarżonym postanowieniem z 13 czerwca 2023 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek.

Postanowienie wydane zostało po ustaleniu w pierwszej kolejności, że księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej położonej w K., o powierzchni 4,7470 ha składającej się z działek (...). (...) (wszystkie w obrębię ewidencyjnym (...), jednostce ewidencyjnej K.). W jej dziale II jako właściciel ujawniona jest Gmina Miejska K.. Odnotowano też wpisy z działu III księgi wieczystej i wolny od wpisów jej dział IV.

Ustalono ponadto, że ostateczną decyzją z 16 marca 2022 r., znak GS-03. (...).(...).KZ. Prezydent Miasta K. stwierdził nabycie z dniem 19 stycznia 2014 r. przez (...) Związek (...) w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego nieruchomości gruntowych, stanowiących własność Gminy Miejskiej K., położonych przy ul. (...) w K., stanowiących: działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), zagospodarowanych pod Rodzinny O. Działkowy (...) w K. - na cele określone w art. 3 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (punkt 1 decyzji). Zgodnie z punktem 5 decyzji ostateczna decyzja o stwierdzeniu nabycia prawa użytkowania nieruchomości gruntowych stanowi podstawę do jego wpisu w księdze wieczystej (...) prowadzonej dla działki (...), w księdze wieczystej (...) prowadzonej dla działek (...), w księdze wieczystej (...) prowadzonej dla działki (...) oraz w księdze wieczystej (...) obejmującej działkę nr (...).

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał art. 626 ⁹ k.p.c., art. 252 k.c., 253 k.c., 47 k.c. oraz § 45 pkt Ic rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym. Sąd podkreślił, iż nieruchomość składa się z kilku działek ewidencyjnych, a więc działka (...) stanowi wyłącznie część nieruchomości objętej wskazaną księgą wieczystą. Dopuszczalne byłoby zatem ujawnienie użytkowania jako prawa obciążającego całą nieruchomość objętą księgą wieczystą (...) z oznaczeniem sposobu wykonywania użytkowania jako ograniczonego do działki (...). Przedstawiona przez wnioskodawcę interpretacja, zgodnie z którą przedmiotem użytkowania może być wyłącznie jedna działka ewidencyjna, wynika z pominięcia rozróżnienia pojęcia przedmiotu użytkowania oraz przedmiotu wykonywania użytkowania. Sposób formułowania wniosku odpowiada wprost literalnej treści wydanej decyzji Prezydenta Miasta K., stwierdzającej podstawę żądanego wpisu. Uwzględniając zaś treść regulacji prawnej będącej podstawą wydania tej decyzji oraz jej treść Sąd uznał, iż z decyzji tej wynika nabycie przez wnioskodawcę użytkowania nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) z oznaczeniem sposobu wykonywania użytkowania jako ograniczonego do działki (...), tj. obszaru faktycznie zajętego przez rodzinny ogród działkowy.

Z uwagi na to, iż wnioskodawca wniósł o ujawnienie w księdze wieczystej użytkowania wyłącznie działki (...), wpis użytkowania całej nieruchomości z ograniczeniem sposobu jego wykonywania do działki (...) wykraczałby poza zakres żądania wniosku.

Apelację od tego postanowienia wniósł wnioskodawca, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. przez oddalenie wniosku w sytuacji, gdy nie zachodziły ku temu podstawy oraz art. 253 § 2 k.c. przez nieprawidłowe jego zastosowanie w sytuacji, gdy część nieruchomości ograniczona użytkowaniem została oznaczona w sposób jednoznaczny i wynikający z przepisów prawa geodezyjnego - jako działka ewidencyjna.

Skarżący domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie wniosku w całości, względnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi I do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, iż mając na uwadze treści decyzji Prezydenta Miasta K., która określała w jakiej części nieruchomości zostało przyznane nabycie prawa użytkowania oraz brzmienie par. 45 pkt. 1 lit. c przytoczonego wcześniej rozporządzenia - jeżeli wykonywanie prawa ograniczono do części nieruchomości gruntowej to wskazanie tej części odbywa się za pomocą oznaczenia według danych ewidencji gruntów i budynków – to nie ma wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie miało to miejsce . W ocenie skarżącego obciążenie ograniczonym prawem rzeczowym części nieruchomości składającej się z konkretnej działki ewidencyjnej jest możliwe na podstawie przepisów prawa materialnego, jak również ze względu na techniczną możliwość w podrubryce 3.4.1 księgi wieczystej dopuszczającej wpisanie prawa dla części nieruchomości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sad Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu I instancji.

Zacząć trzeba od przypomnienia, że kognicja sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym nie jest tożsama z kognicją sądu w procesie cywilnym. W tym szczególnym postępowaniu sądy obu instancji związane są zakresem kognicji zakreślonym przez art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który stanowi, że rozpoznając wniosek o wpis sąd wieczystoksięgowy bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Wynikające z tego przepisu wąskie ujęcie zakresu kognicji sądu wieczystoksięgowego oznacza, że sąd ten, oceniając zasadność zgłoszonego żądania wpisu, powinien czynić ustalenia wyłącznie na podstawie treści wniosku i dołączonych do niego dokumentów, a także badać stan rzeczy ujawniony w księdze wieczystej w chwili złożenia wniosku (uchwała siedmiu sędziów SN z 16.12.2009 r., III CZP 80/09, postanowienie SN z 28.02.2013 r., III CSK 171/12). W konsekwencji wpis w księdze wieczystej może zostać dokonany jedynie wówczas, gdy załączone do wniosku dokumenty zgodnie z przepisami prawa mogą być podstawą jego dokonania, a treść księgi wieczystej wpisu takiego nie wyklucza, wszystko to zaś jest zgodne z brzmieniem treści wniosku.

Podkreślić jednocześnie należy, że sąd wieczystoksięgowy nie może przeprowadzać postępowania wykraczającego poza wynikający z treści art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. zakres. Zawarte w tym przepisie sformułowanie „bada jedynie” jest podkreśleniem ograniczonego charakteru kognicji sądu w tym postępowaniu, w którym sąd nie ma uprawnień ani możliwości prowadzenia postępowania dowodowego, czy samodzielnego modyfikowania wniosku. Pozbawiony jest zatem możliwości weryfikacji danych przez strony stwierdzonych, jak i ich żądania. Szczególna rola sądu wieczystoksięgowego polegająca na prowadzeniu ksiąg wieczystych w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości oznacza, iż ten sąd nie może rozstrzygać zagadnień wątpliwych lub spornych pomiędzy uczestnikami. Z tych też względów dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej muszą wyrażać pewność istnienia rzeczywistego i aktualnego stanu prawnego nieruchomości i być zgodne z treścią księgi wieczystej oraz wniosku uprawnionego.

W niniejszej sprawie wnioskodawca wniósł o ujawnienie na swoją rzecz w księdze wieczystej (...) prawa użytkowania nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), a to na podstawie decyzji Prezydenta Miasta K. z 16 marca 2022 r., znak GS-03. (...).(...).KZ.

Zgodnie z tą decyzją stwierdzono nabycie z dniem 19 stycznia 2014 r. przez (...) Związek (...) z W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego nieruchomości gruntowych, stanowiących własność Gminy Miejskiej K., położonych przy ul. (...) w K., stanowiących m.in. działkę (...) objętą księgą wieczystą (...), zagospodarowanych pod Rodzinny O. Działkowy (...) w K. - na cele określone w art. 3 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (punkt 1 decyzji). Zgodnie zaś z punktem 5 decyzji ostateczna decyzja o stwierdzeniu nabycia prawa użytkowania nieruchomości gruntowych stanowi podstawę do jego wpisu m.in. w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej dla działki (...). Decyzja ta jest ostateczna.

Sąd Rejonowy trafnie jednocześnie przyjął, że użytkowanie jako ograniczone prawo rzeczowe może obciążać wyłącznie całą nieruchomość, choć wykonywanie prawa użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części (art. 253 § 2 k.c.) (wyrok SA w Warszawie, I ACa 93/13). Według art. 46 § 1 k.c., nieruchomością gruntową jest część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności. Takim odrębnym przedmiotem własności i tym samym osobną nieruchomością jest w całości grunt objęty księgą wieczystą, nawet jeżeli nieruchomość ta składa się z kilku działek ewidencyjnych. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą (wyrok SN z 26.02.2003 r., II CKN 1306/00 oraz postanowienie SN z 30.10.2003 r., IV CK 114/02). Z tego względu przyjmuje się, że wykluczone jest ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego obciążającego poszczególne, pojedyncze działki ewidencyjne wchodzące w skład nieruchomości gruntowej objętej jedną księgą wieczystą. W takim wypadku wyłącznie dopuszczalne jest obciążenie całej nieruchomości w rozumieniu wieczystoksięgowym z wyraźnym – w podstawie wpisu – ograniczeniem użytkowania do określonej części nieruchomości. Takiej treści mająca być podstawą wpisu decyzja nie ma.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 626 ⁹ k.p.c. stwierdzić należy, że nie mógł on zostać uwzględniony albowiem przepis ten nie może stanowić samodzielnej podstawy kwestionowania wykładni lub zastosowania przepisów prawa materialnego mających znaczenie dla oceny zasadności wniosku o wpis w księdze wieczystej. Zarzut ten byłby uzasadniony jedynie wówczas, gdyby w wyniku błędnej wykładni lub zastosowania prawa materialnego sąd niezasadnie oddalił wniosek o wpis (postanowienie SN z 12.01.2012 r., IV CSK 250/11), co z podanych wyżej powodów w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Zgodnie z kolei z art. 253 § 2 k.p.c. wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części. Wykonywanie użytkowania nieruchomości może być ograniczone do jej oznaczonej części, np. jedynie do połowy nieruchomości albo do tej części, na której nie ma budynków, lecz jest pole, albo do oznaczonej części budynku, np. jednego pomieszczenia. Możliwe jest również wskazanie kilku części nieruchomości, co do których ograniczone jest wykonywanie użytkowania, albo kilku części, które będą wyłączone z zakresu wykonywania użytkowania. Ograniczenie może zatem mieć postać pozytywną (wskazanie części, na której ma być wykonywane użytkowanie) lub negatywną (wskazanie części nieruchomości wyłączonych z wykonywania użytkowania). W każdym jednak wypadku użytkowanie obciąża nadal całą nieruchomość i podstawa wpisu całą nieruchomość musi wskazywać jako obciążoną omawianym ograniczonym prawem rzeczowym.

Inaczej mówiąc, przedmiotem użytkowania jest zawsze cała nieruchomość, a jedynie sposób jej wykonywania można ograniczyć do części nieruchomości, w tym też określonej działki, która w skład takiej nieruchomości wchodzi. Pamiętać przy tym należy, iż nieruchomości gruntowe, to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. I tak kiedy w skład nieruchomości wchodzi tylko jedna działka ewidencyjna, pojęcie nieruchomości odnosi się do tej jednej, konkretnej działki. W przypadku zaś, gdy nieruchomość obejmuje wiele działek ewidencyjnych, za pomocą terminu „nieruchomość” rozumieć należy wszystkie działki ewidencyjne na nią się składające. Istotne jest, aby dokonać rozróżnienia pojęcia nieruchomości od pojęcia działki ewidencyjnej, która stanowi ciągły obszar gruntu, położony w granicach jednego obrębu ewidencyjnego, jednorodny pod względem prawnym, wydzielony z otoczenia za pomocą granic działek ewidencyjnych. Definicja ta wynika z § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii w sprawie ewidencji gruntów i budynków z 27 lipca 2021 r. Wniosek jest zatem taki, aby nie utożsamiać powyższych pojęć wskazując, że przedmiotem obrotu prawnego jest nieruchomość, a nie działka ewidencyjna. Działka ewidencyjna może natomiast odpowiadać nieruchomości jako przedmiotowi własności albo wraz z innymi działkami wchodzić w skład większej nieruchomości, obejmującej kompleks takich działek. Często dokonuje się podziału nieruchomości na działki ewidencyjnej po to, żeby później sprzedać konkretną działkę i wyodrębnić dla niej osobną księgę wieczystą. Dopóki jednak w obrębie jednej księgi wieczystej jest kilka działek ewidencyjnych, stanowią one jedną nieruchomość i ona cała musi być obciążona ograniczonym prawem rzeczowym. Jeżeli zaś podstawa wpisu tego nie uwzględnia, a odnosi się do jednej z kilku działek, to nie można jej obciążyć, gdyż byłoby to wyjście poza ramy podstawy wpisu, czyli byłoby to naruszenie powołanego na wstępie art. 696 ^{( 8)} § 2 k.p.c.

Z uwagi na powyższe wywody, odnosząc się do treści żądania wniosku oraz treści podstawy wpisu, stwierdzić należy, że sposób sformułowania wniosku jest niedopuszczalny albowiem nie istnieje nieruchomość oznaczona jako działka ewidencyjna nr (...), istnieje zaś nieruchomość, na którą składa się m.in. działka ewidencyjna (...). W konsekwencji oznacza to, że nie jest dopuszczalne ujawnienie w księdze wieczystej obejmującej kilka działek ewidencyjnych, prawa użytkowania obciążającego tylko jedną działkę, a więc część nieruchomości, jeżeli w podstawie wpisu wyraźnie nie została obciążona użytkowaniem cała nieruchomość, a do tej jednej, konkretnej działki wyraźnie ograniczono jedynie wykonywanie użytkowania. Taka ułomność dotyczy przedłożonej do wniosku decyzji.

Poprawnie sformułowany wniosek powinien określać - wpis użytkowania odnoszący się do całej nieruchomości z ograniczaniem sposobu jego wykonania do jednej działki ewidencyjnej. Słusznie przy tym wskazał w tym zakresie skarżący, że w księdze wieczystej znajdują się podrubryki, w których można ujawnić takie okoliczności.

Na koniec warto odnotować, że podobny do badanego stan faktyczny był już przedmiotem analizy Sądu Najwyższego, który w postanowieniu z 10 lipca 2019 r. (I CSK 105/19) napisał, że „obciążenie prawem użytkowania odnosi się do całej nieruchomości, chociaż można na podstawie art. 253 § 2 k.c. jego wykonywanie ograniczyć do jej oznaczonej części, ale nie w postępowaniu wieczystoksięgowym. Wnioskodawca może więc uzyskać ograniczenie wykonywania użytkowania we właściwym postępowaniu. Potwierdzić należy, że może ujawnić prawo użytkowania do części nieruchomości opisanej w księdze wieczystej [konkretnej działki, jednej z kilku objętych tą samą księgą wieczystą – K.W.], składając wniosek o jej odłączenie z tej księgi wieczystej i założenie nowej dla tej wyodrębnionej działki jako odrębnej nieruchomości” (podobnie powołane w ww. postanowieniu: uchwała SN z 21.03.2013 r., III CZP 8/13, postanowienia SN z 15.02.2018 r., I CSK 213/17, z 7.07.2017 r., V CSK 598/16, z 11.06.2015 r., V CSK 468/14, czy z 12.04.2013 r., IV CSK 527/12).

Zamiar stron w tym zakresie powinien jasno wynikać z wniosku o wpis, gdyż ingerując w jego treść sąd narażałby się na zarzut orzekania ponad żądanie tj. wbrew dyspozycji art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., apelacja podlegała oddaleniu.

Sędzia Krzysztof Wąsik