Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 202 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Beata Kurdziel

Sędziowie: Grzegorz Buła

Krzysztof Wąsik

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2021 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa -Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie

przeciwko J. K.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 20 sierpnia

2020r., sygn. akt I C 509/20

I.  oddala apelację;

II.  odstępuje od obciążenia pozwanej kosztami postępowania odwoławczego.

SSO Krzysztof Wąsik SSO Beata Kurdziel SSO Grzegorz Buła

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Wieliczce wyrokiem wydanym dnia 20 sierpnia 2020 r. w sprawie z powództwa Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie przeciwko J. K. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy – postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 czerwca 2018 r. sygn. akt I ACz 709/18, zaopatrzony w klauzulę wykonalności nadaną na rzecz pozwanej J. K. przez Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2020 r., sygn. akt I ACz 1654/19, w zakresie kwoty 4 428 zł, nie obciążając pozwanej kosztami procesu.

Od powyższego wyroku apelację złożyła pozwana, zaskarżając go w zakresie pkt I i zarzucając:

I. naruszenie prawa, a to w szczególności:

a. przepisu art. 122 § 1 i 2 k.p.c.) w zw. z regulacją instytucji „Pomocy prawnej z urzędu” (117-124 k.p.c.) w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., a także w zw. z art. 223 ustawy o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r. oraz § 2, 3 i 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające m.in. na:

(I) błędnej wykładni sprowadzającej jej wynik do wniosku, że dobrowolna wypłata kosztów zastępstwa procesowego przyznanych na skuteczny wniosek pełnomocnika z urzędu przez stronę przegrywającą na rzecz strony korzystającej z jego pomocy, stanowi „dobrowolne spełnienie świadczenia na rzecz strony”, skutkujące zwolnieniem z długu względem pełnomocnika z urzędu, zarówno strony zobligowanej w oparciu o wynik procesu do ich zapłaty, jak i Skarbu Państwa zobligowanego do zapłaty na wypadek bezskuteczności ich egzekucji, podczas gdy zadośćuczynienie roszczeniu pełnomocnika z urzędu niezaspokojonemu w części ani w całości, tj. wyłącznie legitymowanemu do wnioskowania o ich przyznanie (zasądzenie), może nastąpić wyłącznie do jego rąk, ze skutkiem zwolnienia od ich zapłaty strony przegrywającej, względnie - sekwencyjnie następczo - Skarbu Państwa;

(II) błędnej wykładni, prowadzącej do nieprzypisania właściwego znaczenia literalnemu brzmieniu art. 122 k.p.c. w zw. z przepisami instytucji „Pomocy prawnej z urzędu” (art. 117-124 k.p.c.) i w jej wykonaniu, skutkującego uznaniem dekodowanej na ich podstawie normy za dającą jedynie możliwość uprzedzenia przez Pełnomocnika z urzędu Strony (wygrywającej), która korzystała z tzw. prawa ubogich, w zaspokojeniu jego wynagrodzenia, bowiem koszty te zasądzane są na jej rzecz i jej należne, a zapłata rodzi skutek „wygaśnięcia zobowiązania” w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.;

(III) braku wykładni § 2 i 3 Rozporządzenia w zw. z jego § 6 w relacji do art. 122 k.p.c., której rezultatem jest nieuprawniona dyferencjacja sytuacji pełnomocnika z urzędu strony przegrywającej z sytuacją pełnomocnika z urzędu strony wygrywającej sprawę, prowadząca do wniosku, że pełnomocnik po stronie przegrywającej ma samoistne roszczenie o zapłatę wynagrodzenia, zaś pełnomocnik po stronie wygrywającej „techniczne” uprawnienie do uprzedzenia strony, dla której świadczył pomoc z urzędu, do jego pokrycia (ściągnięcia), tym niemniej strona przegrywająca może dobrowolnie spełnić świadczenie do rąk strony, z pominięciem pełnomocnika, jako świadczenia stronie należnego, ze skutkiem wygaśnięcia zobowiązania w tym zakresie,

b. błędną subsumpcję - wskutek powyższych uchybień dotyczących stosowania prawa - przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. związaną z zaaprobowaniem, iż zaspokojenie strony, korzystającej z prawa ubogich, przez stronę przegrywającą w zakresie kosztów zastępstwa — kształtowanych na podstawie rozporządzenia — zasądzonych na wniosek pełnomocnika z urzędu, na poczet zaspokojenia jego wynagrodzenia, rodzi skutek „wygaśnięcia zobowiązania” w rozumieniu tego przepisu, w ślad za tym pozbawiając pełnomocnika z urzędu możliwości egzekucyjnego zaspokojenia za wykonaną usługę względem strony zobowiązanej (przegrywającej), ale też uniemożliwiając zaspokojenia względem Skarbu Państwa w zgodzie z § 6 Rozporządzenia, tzn. poprzez uniemożliwienie wykazania bezskuteczności egzekucji.

Z ostrożności procesowej pozwana zarzuciła naruszeniu art. 5 k.c., względnie prawa procesowego w oparciu o art. 4(1) k.p.c. - poprzez nadużycie prawa podmiotowego, a to z uwagi na uniemożliwienie pozwanej zaspokojenia jej słusznego roszczenia, w sytuacji gdy pomimo wezwań kierowanych do strony przegrywającej (powoda), spełniła ona świadczenie wprost do rąk strony, która korzystała z prawa ubogich, uniemożliwiając zaspokojenie pozwanej, co za tym idzie przesądzenie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności pozostawałoby w rażącej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Wskazując na powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w pierwszej kolejności wniosła o zmianę w zaskarżonej części wyroku:

a. w punkcie I poprzez oddalenie powództwa w całości.

b. w punkcie II, poprzez rozstrzygnięcie o kosztach I instancji w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c., a w ślad za tym zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania, w tym pełnych kosztów zastępstwa adwokackiego za pierwszą instancję wg norm przepisanych;

III. ewentualnie w razie uznania, iż zachodzą przesłanki, niedające możliwości wydania wyroku reformatoryjnego, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. wniosła o:

c. uchylenie przedmiotowego wyroku przez Sąd Okręgowy i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Wieliczce do ponownego rozpoznania.

Nadto pozwana wniosła o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji pozwanej w całości oraz o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za własne tak ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną Sądu I instancji, co zwalnia z obowiązku ich powielania ( art. 387 § 2 ¹ pkt 1 i 2 k.p.c.).

Okoliczności faktyczne w niniejszej sprawie są bezsporne, a w ich świetle zaskarżone orzeczenie – prawidłowe, bowiem brak podstaw do zarzucenia Sądowi Rejonowego wskazywanych w apelacji naruszeń prawa. Stosownie do art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Elementem ww. kosztów procesu są także koszty obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika świadczącego pomoc prawną z urzędu. O sposobie rozstrzygnięcia w przedmiocie ww. wynagrodzenia decyduje zatem wynik procesu. Powyższe oznacza, iż w sytuacji przegrania sporu przez przeciwnika strony reprezentowanej przez pełnomocnika z urzędu, koszty zasądza się od przeciwnika na rzecz tej strony, a nie na rzecz adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Uwzględniając omówione zasady Sąd Apelacyjny w Krakowie w punkcie II postanowienia wydanego w sprawie I ACz 709/18 zasądził od pozwanego Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie na rzecz powódki A. R. kwotę 4428 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, przy czym okolicznością niesporną jest, iż zasądzona kwota obejmowała wynagrodzenie należne za pomoc prawną udzieloną A. R. przez J. K.. Swoje prawa (prawo do wynagrodzenia za udzieloną pomoc prawną) adwokat (radca prawny) może zrealizować przez uzyskanie klauzuli wykonalności (tzw. klauzuli przenośnej), opiewającej na jego imię, w granicach należnej mu kwoty (tak SN w postanowieniu z dnia 8 września 1982 r., I CZ 83/82, oraz w uchwale z dnia 1 marca 1989 r., III CZP 12/89). Zgodnie bowiem z art. 122 § 1 k.p.c., adwokat lub radca prawny ustanowiony zgodnie z przepisami ma prawo - z wyłączeniem strony - ściągnąć sumę należną mu tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika. Przepis art. 122 k.p.c. dotyczy jednakże wyegzekwowania należnego pełnomocnikowi wynagrodzenia i sam w sobie nie modyfikuje ogólnej zasady zasądzania kosztów procesu wyrażonej w art. 98 k.p.c. Istnienie tytułu egzekucyjnego nakładającego na dłużnika obowiązek zapłaty na rzecz strony kosztów procesu kreuje po stronie dłużnika obowiązek określonego działania. Dobrowolne spełnienie tego obowiązku wprost do rąk wierzyciela wskazanego w tytule rodzi skutki określone w art. 840§1 pkt 2 k.p.c. – świadczenie zostało spełnione, na skutek czego zobowiązanie wygasło, co z kolei uzasadnia pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Podkreślić należy, iż przepis art. 122 k.p.c. umożliwia dłużnikowi dokonanie potrącenia kosztów nawzajem mu przyznanych od strony korzystającej z pomocy prawnej z urzędu, co również może doprowadzić do pozbawienia pełnomocnika z urzędu możliwości wyegzekwowania wynagrodzenia od przeciwnika.

Sąd Okręgowy dostrzega, iż aktualne uregulowania prawne rodzą możliwość zaistnienia stanów faktycznych jak w niniejszej sprawie, w których uzyskanie przez pełnomocnika z urzędu należnego wynagrodzenia będzie utrudnione. Okoliczność ta nie uzasadnia jednakże wniosku, iż wierzyciel nie może w celu zwolnienia się z długu wykonać dobrowolnie prawomocnego orzeczenia, świadcząc do rąk wierzyciela przed uzyskaniem przez pełnomocnika z urzędu tytułu wykonawczego na jego rzecz.

Brak również podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia art. 4 ¹ k.p.c. oraz art. 5 k.c. Wykonanie prawomocnego orzeczenia zgodnie z jego treścią nie może być zakwalifikowane jako za nadużycie prawa podmiotowego ani procesowego.

Wobec powyższego, orzeczono jak w punkcie I wyroku na podstawie

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążania pozwanej ww. kosztami z uwagi na fakt, iż zagadnienie skuteczności spełnienia świadczenia z tytułu kosztów zasądzonych na rzecz strony reprezentowanej przez pełnomocnika z urzędu obejmujących jego wynagrodzenie bezpośrednio do rąk strony jest zagadnieniem spornym.

SSO Grzegorz Buła SSO Beata Kurdziel SSO Krzysztof Wąsik