Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Stefania Zdunek-Waliczek

Protokolant sekretarz sądowy Milena Gągol

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2023 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy J. W.

przy uczestnictwie A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia

na skutek odwołania J. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

z 30 sierpnia 2022 r., nr 61101/2022

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że A. S. jako pracownik u płatnika składek J. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 19 marca 2022 r.;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz J. W. 180 zł ( słownie sto osiemdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sygn. akt VII U 2797/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 30 sierpnia 2022 r. nr 61101/2022 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. stwierdził, że A. S. jako pracownik u płatnika składek J. W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 19 marca 2022 r.

W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że A. S. została zgłoszona jako pracownik u płatnika składek J. W. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 19 marca 2022 r. z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę w wymiarze ¾ etatu, za wynagrodzeniem 1950 zł brutto plus premia co miesięczna, na stanowisku fryzjerka damsko-męska. Niedługo po zgłoszeniu do ubezpieczeń A. S. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku opiekuńczego (za okres od 23 do 28 maja 2022 r.). W wyniku analizy jej konta jako ubezpieczonej ZUS ustalił, że w 2020 r. w wyniku przeprowadzonego wówczas postępowania wyjaśniającego, decyzją z 16 września 2020 r. została wyłączona od dnia 2 marca 2020 r. z obowiązkowych ubezpieczeń społecznych u J. W.. Stwierdzono bowiem wówczas, że brak jest dowodów na świadczenie przez nią pracy, a jej zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zostało dokonane wyłącznie w celu uzyskania przez nią świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Decyzja uprawomocniła się. ZUS argumentował, że mimo to, J. W. zgłosił A. S. ponownie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 19 marca 2022 r. Zarówno J. W. jak i A. S. złożyli wyjaśnienia w toku postępowania przed organem rentowym, jednak zdaniem ZUS, w sprawie nie zaistniały żadne nowe okoliczności, które uzasadniałyby zgłoszenie A. S. do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę od 19 marca 2022 r., a samo zgłoszenie było czynnością pozorną w celu dostosowania sytuacji życiowej do przepisów ustawy, aby A. S. mogła uzyskać prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych – zasiłku opiekuńczego. ZUS akcentował pozorność umowy o pracę i fikcyjność oświadczeń woli złożonych przez strony, a w konsekwencji, nieważność umowy.

J. W. w odwołaniu od zaskarżonej decyzji wnosił o jej zmianę i zarzucał, że umowa o pracę zawarta przez niego z A. S. nie została zawarta dla pozoru, ale w celu wykonywania przez strony płynących z jej zawarcia obowiązków, i była faktycznie wykonywana w reżimie pracowniczym określonym w art. 22 k.p., zgodnie z ustalonymi przez strony warunkami, co do rodzaju pracy, jej wymiaru i wynagrodzenia. Zarzucał, że A. S. faktycznie świadczyła i nadal świadczy pracę na stanowisku fryzjerki damsko-męskiej w salonie fryzjerskim odwołującego mieszczącym się w K. przy ul. (...), odwołujący wypłaca jej należne wynagrodzenie, odprowadza należne z tego tytułu podatki i składki na ubezpieczenia społeczne, składa też comiesięczne deklaracje rozliczeniowe. W konsekwencji, odwołujący wnosił o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że A. S. jako pracownik u płatnika składek J. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 19 marca 2022 r., oraz żądał zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

A. S. wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. wnosił o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji.

Bezsporne było, że decyzją nr 119/2020 z 16 września 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. stwierdził, że A. S. jako pracownik u płatnika składek J. W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 2 marca 2020 r. Decyzja nie została zaskarżona przez strony i uprawomocniła się.

Zgodnie z „aneksem do umowy”, datowanym na 1 marca 2022 r., zawartym między J. W. jako pracodawcą a A. S. jako pracownikiem, A. S. miała nadal być zatrudniona jako fryzjerka, w wymiarze czasu pracy ¾ etatu, przy czym, obok wynagrodzenia podstawowego, miała otrzymywać comiesięczną premię.

7 marca 2022 r. A. S. otrzymała od J. W. skierowanie na badania profilaktyczne wstępne. 21 marca 2022 r. uzyskała orzeczenie lekarskie stwierdzające jej zdolność do pracy na stanowisku fryzjerka damska. Od 19 marca 2022 r. została zgłoszona przez J. W. do ubezpieczeń społecznych jako pracownik zatrudniony na ¾ etatu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. W. jest z wykształcenia fryzjerem damsko-męskim. W ramach działalności gospodarczej prowadzi m.in. salon fryzjerski w K. przy ul. (...), w którym zatrudnia fryzjerów damskich i męskich oraz uczniów, jak również świadczy pracę osobiście.

dowód: zeznania odwołującego J. W., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.

W marcu 2022 r. i później zakład był czynny od 8:00 do 20:00 od poniedziałku do piątku, a w soboty od 7:00 do 15:00.

dowód: zeznania świadka I. J., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania odwołującego J. W., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.

Organizacja pracy w salonie J. W. jest taka, że każdy fryzjer ma własny zeszyt, przechowywany na recepcji, w którym wpisywani są klienci umówieni do danego fryzjera. A. S. również miała taki zeszyt w 2022 r., w którym odnotowywano m.in. terminy wizyt klientek i rodzaj usługi.

dowód: zeznania świadka I. J., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania świadka S. W., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania świadka K. K., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania świadka P. P., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania odwołującego J. W., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r., zeznania A. S., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.; zeszyt A. S., k. 117

A. S. jest fryzjerką – w 2003 r. uzyskała tytuł zawodowy czeladnika i kontynuowała pracę w zawodzie.

dowód: świadectwo czeladnicze z 4 sierpnia 2003 r., akta ZUS, k. 60; świadectwa pracy, akta osobowe, k. 116; zeznania świadka S. W., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania odwołującego J. W., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.;

A. S. faktycznie świadczyła pracę na rzecz J. W. w marcu 2022 r. i w kolejnych miesiącach. Pracowała w charakterze fryzjerki damskiej, strzygąc, czesząc, modelując, farbując włosy klientkom, na różne zmiany – ranną i popołudniową, w umówionym wymiarze czasu pracy w salonie fryzjerskim przy ul. (...) w K..

dowód: zeznania świadka I. J., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania świadka S. W., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania świadka K. K., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania świadka P. P., złożone na rozprawie 4 lipca 2023 r.; zeznania odwołującego J. W., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.; zeznania A. S., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.

A. S. otrzymywała umówione wynagrodzenie za świadczoną pracę. J. W. odprowadzał też składki na ubezpieczenia społeczne od wypłaconego wynagrodzenia.

dowód: zeznania odwołującego J. W., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.; zeznania A. S., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.; listy płac, k. 68-72

Umowa o pracę, łącząca A. S. i J. W. rozwiązała się za wypowiedzeniem przez pracodawcę z końcem stycznia 2023 r.

dowód: zeznania odwołującego J. W., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.; zeznania A. S., złożone na rozprawie 5 grudnia 2023 r.; świadectwo pracy, akta osobowe, k. 116

Ustalając stan faktyczny sprawy, Sąd oparł się na zeznaniach dowodach z dokumentów, które znalazły potwierdzenie w istotnej części w zeznaniach świadków: I. J., S. W., K. K., P. P. i przesłuchaniu odwołującego J. W. i A. S., które Sąd uznał z kolei za wiarygodne, bowiem były logiczne, spójne, konsekwentne i wzajemnie się uzupełniały, pozwalając na poczynienie ustalenia, że wbrew stanowisku organu rentowego, wyrażonemu w zaskarżonej decyzji, A. S. od 19 marca 2022 r. faktycznie świadczyła pracę na rzecz J. W. w umówionym miejscu i czasie, w określonym przez strony wymiarze, otrzymując z tego tytułu należne jej wynagrodzenie.

Sąd zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, przy czym, zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, za pracownika uważa się osobę pozostająca w stosunku pracy. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy ubezpieczenie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Należy podkreślić, że do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść tylko wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła, albo wykonuje ją na podstawie innej umowy niż umowa o pracę. W prawie ubezpieczeń społecznych nie decyduje ważność samej umowy o pracę lecz to, czy zawierające ją strony miały zamiar ją realizować i faktycznie ją realizowały. Jak wynika z ugruntowanego w judykaturze stanowiska o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p., zgodnie z którym przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca- do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Podważenie umownego stosunku pracy może nastąpić przy użyciu konstrukcji pozorności umowy o pracę. Zgodnie z art. 83 § 1 zd. 1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność występuje w każdym przypadku, gdy strony zgodnie ustalą, że co najmniej oświadczenie woli złożone przez jedną z nich nie będzie wywoływało wyrażonych w nim skutków prawnych. Z pozornością oświadczenia woli mamy do czynienia wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywołania skutków prawnych danej czynności, przy jednoczesnej chęci wprowadzenia innych osób lub organów w błąd co do rzekomego dokonania przedmiotowej czynności prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2000 r., II UKN 744/99). W takiej sytuacji – co w odniesieniu do umowy o pracę zaakcentował Sąd Najwyższy w wyroku z 15 lutego 2007 r., I UK 269/2006 - w ogóle nie dochodzi do złożenia oświadczeń woli, a tym samym do nawiązania stosunku pracy, a jedynie do stworzenia pozorów jego nawiązania.

O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący obowiązkowy tytuł ubezpieczeń społecznych decyduje zatem faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Ocena ważności umów o pracę powinna każdorazowo następować na podstawie analizy indywidualnego stanu faktycznego, przy użyciu reguł doświadczenia życiowego i dokładnym rozważeniu okoliczności danej sprawy, w tym zwłaszcza rzeczywistego świadczenia pracy, jej odbierania i opłacania, racjonalnego układania stosunków pracy (np. w przedmiocie faktycznych potrzeb lub możliwości ekonomicznych zatrudnienia pracownika, czy też stopnia naruszenia zasad uczciwości pomiędzy stronami stosunku pracy). Co więcej podkreślić należy, że nawet gdyby głównym motywem zawarcia umowy o pracę było uzyskanie zasiłku z ZUS, to nie jest to sprzeczne z prawem. Uzyskanie ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Może ono być nawet głównym motywem wyboru świadczenia pracy w ramach stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych. Warunkiem koniecznym dla powstania stosunku ubezpieczenia społecznego jest jednak, aby taka umowa została zawarta przez strony, które ją zawierając mają zamiar wywołania skutków prawnych z niej wynikających (wszystkich) i aby była ona realizowana (wyroki Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 4 lutego 2014r., III AUa 695/13 i 14 maja 2014r., III AUa 1254/13; wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2006 r., III UK 150/05).

W ocenie Sądu, mając na uwadze stan faktyczny sprawy, uznać należy, że wbrew stanowisku organu rentowego wyrażonemu w zaskarżonej decyzji, od 19 marca 2022 r. J. W. jako pracodawcę i A. S. jako pracownika łączył stosunek pracy, bowiem A. S. realizowała przyjęte obowiązki pracownicze (praca fryzjerki damskiej, z wszystkimi przynależnymi czynnościami), w wymiarze umówionym (3/4 etatu), w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę (salon fryzjerski w K. przy ul. (...), na rannej bądź popołudniowej zmianie), pod nadzorem i kierownictwem pracodawcy, otrzymując w zamian comiesięczne, ustalone wynagrodzenie za pracę. J. W. odprowadzał też od wypłaconego jej wynagrodzenia należne podatki i składki na ubezpieczenia społeczne. Fakty te, zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu, zostały wykazane w toku postępowania przez odwołującego J. W., poprzez obdarzone walorem wiarygodności zeznania świadków oraz odwołującego i uczestniczki, mające dodatkowo oparcie w dokumentach. Tym samym, zostało wykazane, że błędnym było założenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych tak o pozorności umowy o pracę zawartej między J. W. i A. S., jak i jej nieważności, przy czym konstatacja ta odnosi się do okresu poddanego badaniu Sądu z uwagi na zakres zaskarżonej decyzji, to jest, od 19 marca 2022 r. Podkreślić należy, że w przedmiotowej sprawie ZUS w istocie nie przeprowadził rzetelnego postępowania dowodowego, ograniczając się do powielenia stanowiska, jakie zajął w decyzji nr 119/2020 z 16 września 2020 r. w przedmiocie pozorności i nieważności umowy o pracę. Decyzja ta dotyczyła jednak wcześniejszego okresu i błędnym jest przenoszenie wprost poczynionych wówczas założeń do stanu faktycznego dwa lata później, z uzasadnieniem, że A. S. wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku opiekuńczego za okres od 23 do 28 maja 2022 r., - w krótkim okresie po zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, a w przedmiotowej sprawie nie zaistniały żadne nowe okoliczności, które uzasadniałyby zgłoszenie A. S. do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę od 19 marca 2022 r. Skoro jak ustalił Sąd, A. S. faktycznie świadczyła pracę w okresie od 19 marca 2022 r. na rzecz J. W., niewątpliwie takie nowe okoliczności w istocie wystąpiły, a wobec nawiązania stosunku pracy, A. S. jako pracownik nabyła tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jak również, uzyskała prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, i bez znaczenia pozostaje, kiedy – w odniesieniu do daty zgłoszenia jej do ubezpieczeń społecznych, ziściło się ryzyko ubezpieczeniowe, pozwalające jej na skorzystanie z jej uprawnień, w tym przypadku zasiłku opiekuńczego.

Mając powyższe na uwadze Sąd na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt I wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł jak w pkt II wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania, w zw. z w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.