Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący- Sędzia: SO Bożena Cincio-Podbiera

Sędzia: SO Agata Pierożyńska (spr.)

Sędzia: SO Beata Kozłowska-Sławęcka

Protokolant: st.sekr.sądowy Ewa Janas

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2014 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. P. i J. P.

przeciwko (...) spółce jawnej K. G., B. G. w N.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie

z dnia 31 stycznia 2014 r., sygn. akt V GC 1728/13/S

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu brzmienie:

1.  zasądza od strony pozwanej (...) spółki jawnej K. G., B. G. w N. na rzecz powodów A. P. i J. P. solidarnie kwotę 8.033,04 zł (osiem tysięcy trzydzieści trzy złote cztery grosze) z odsetkami ustawowymi od dnia 27 lutego 2012 r. do dnia zapłaty;

2.  umarza postępowanie w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 1.304,26 zł (jeden tysiąc trzysta cztery złote dwadzieścia sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 1.002 zł (jeden tysiąc dwa złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Powodowie J. P. i A. P. domagali się zapłaty od strony pozwanej (...) spółka jawna K. G., B. G. w N. kwoty 9.275,60 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu. Na uzasadnienie swojego żądania powodowie podali, że łącząca strony umowa najmu wygasło, co uprawnia ich do domagania się zwrotu uiszczonej przy jej zawarciu kaucji. Stron6y w listopadzie 2011 r. dokonały kompensaty, potrącając z kaucji należności wynikające z umowy i do zwrotu pozostała kwota 13.718,37 zł. W trakcie użytkowania lokalu uszkodzeniu uległy futryny czterech par drzwi. Powodowie zobowiązali się do ich wymiany, na co ostatecznie strona pozwana nie wyraziła zgody. Z pozostającej do zwrotu kwoty powodowie odliczyli na dobro strony pozwanej dodatkowo kwotę 3.922,56 zł wynikającą z kalkulacji kosztów wymiany drzwi.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości za przyznaniem kosztów procesu podnosząc, że w związku z nieusunięciem usterek w terminie przez nią wyznaczonym, strona pozwana pomniejszyła podlegającą zwrotowi resztę kaucji o koszt naprawy wynikający ze sporządzonego na jej zlecenie kosztorysu.

Na rozprawie w dniu 24 stycznia 2014 r. powództwo o zapłatę kwoty 1.242,56 zł zostało przez powodów cofnięte, na co strona pozwana wyraziła zgodę.

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy wydał wyrok, którym zasadził od strony pozwanej na rzecz powodów kwotę 993,04 zł, umarzając postępowanie co do kwoty 1.242,56 zł i oddalając powództwo w pozostałej części, za zasadzeniem kosztów procesu na rzecz strony pozwanej solidarnie od powodów. Sąd Rejonowy przyjął, że kaucja w pierwszej kolejności miała służyć pokryciu roszczenia odszkodowawczego odpowiadającego wysokości kosztów usunięcia szkody. W związku z zaniechaniem przez powodów jako najemców realnego dokonania napraw uszkodzeń stwierdzonych w protokole z dnia 30 sierpnia 2011 r. , strona pozwana była uprawniona do zatrzymania z kaucji gwarancyjnej kwoty odpowiadającej wysokości realnych kosztów wykonania naprawy. Sąd uznał za uzasadnioną kwotę 9.720 zł wskazywaną w pismach z dnia 6 grudnia 2011 r. i 27 lutego 2012 r. albowiem ostatecznie na taka kwotę dokonano potrącenia wskazując, że jest to kwota na pokrycie szkody. W tym stanie rzeczy jeżeli powodowie zobowiązani do naprawy uważali, że kosztorys ten jest zawyżony i że SA uprawnieni do zwrotu kaucji w większym zakresie, to zgodnie z dyspozycja art. 6 k.c. to ich obciążał ciężar udowodnienia tej okoliczności. O kosztach orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez powodów w punkcie III i IV, domagających się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w kwocie 8.033,14 zł i zasądzenie od strony pozwanej kosztów procesu za obie instancje. Powodowie zarzucili naruszenie prawa procesowego w art. 479 14 § 2 k.p.c. oraz art. 321 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie i przyjęcie błędnego założenia , że strona pozwana dokonała zgłoszenia w procesie zarzutu potrącenia i w konsekwencji rozpoznanie zarzutu potrącenia pomimo tego, że nie został on zgłoszony i w konsekwencji orzekanie o przedmiocie nie objętych żądaniem, art. 278 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie oraz art. 328 § 2 k.p.c. przez sprzeczność uzasadnienia polegająca na tym, że Sąd uznając, że dla ustalenia wysokości kwoty niezbędnej do naprawy konieczne były wiadomości specjalne, stwierdza, bez pozyskania takiej opinii, że roszczenie powodów jest zawyżone bowiem nie uwzględnia pełnej wysokości kosztów usunięcia szkody i przez to sprzeczne jest z zasadami współżycia społecznego oraz naruszenie prawa materialnego w art. 6 k.c. przez jego błędną wykładnię poprzez przyjęcie błędnego założenia, że pozwany zgłaszając zarzut potrącenia zwolniony jest od jego udowodnienia, przez przyjęcie błędnego założenia, że to strona przeciwko której zgłoszona zarzut potrącenia ma wykazywać okoliczności podważające zasadność tego zarzutu, w konsekwencji przez przyjęcie błędnego założenia, że to powód powinien wykazywać, że zgłoszona do potrącenia wierzytelność pozwanego nie istnieje w wysokości w jakiej została zgłoszona, w sytuacji, w której to na zgłaszającym zarzut potrącenia ciąży obowiązek dowodzenia.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie za zasadzeniem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

Zgodnie z wyrażonymi w art. 3 k.p.c. oraz 232 k.p.c. zasadami, na stronach ciąży obowiązek wyjaśnienia okoliczności sprawy oraz wskazania dowodów na stwierdzenie faktów, z których wywodzą korzystne dla siebie skutki prawne. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, należy przyjąć, iż w niniejszym postępowaniu strona powodowa uczyniła zadość wskazanym wyżej powinnościom poprzez przedstawienie wystarczających dowodów, które pozwoliły na dokonanie merytorycznej oceny zasadności wniesionego powództwa skutkującej jego uwzględnieniem. Należy zatem uznać, iż strona pozwana nie zdołała podjąć skutecznej obrony przed dochodzonym roszczeniem poprzez podniesienie zasadnych i podlegających uwzględnieniu zarzutów.

Wychodząc z analizy postanowień zawartej przez strony umowy najmu, należy zwrócić uwagę na zapisy § 11 oraz 17. Mianowicie protokół zdawczo-odbiorczy winien wskazywać opis napraw, które najemca obowiązany jest dokonać dla doprowadzenia lokalu do Sanu odpowiedniego, a nie wypełnienie tego obowiązku rodzi po stronie wynajmującego uprawnienie do dokonania naprawy na koszt najemcy bez upoważnienia sądu. Uiszczona na zabezpieczenie roszczeń wynajmującego wynikających z umowy kaucja podlegała zwrotowi w terminie 21 dni od przekazania przedmiotu najmu, chyba że powstanie konieczność wypłaty lub potrącenia z kaucji w celu pokrycia należności z tytułu czynszu, opłaty eksploatacyjnej lub innych opłat, kar umownych, należności wynikających z umowy. Strony wprowadziły do zapisów umownych bezwzględny obowiązek zwrotu kaucji po wygaśnięciu umowy, uwzględniając możliwość potrącenia należności wynikających z umowy. Ewentualny koszt naprawienia szkody nie jest należnością wynikającą z umowy i w tym wypadku stosowanie wykładni rozszerzającej nie jest uzasadnione. O ile w ogóle z treści pisma z dnia 6 grudnia 2011 r. można byłoby wyprowadzić wniosek, że zapis stanowiący, iż „ kwota w wysokości 9.720,00 zł za naprawę szkody zostanie potrącona z kaucji na poczet naprawy szkody”, a Sąd Okręgowy nie podziela w tej mierze oceny Sądu Rejonowego, to na stronie pozwanej ciążył obowiązek udowodnienia zarzutu potrącenia tak co do wysokości, jak i przede wszystkim co do zasady.

Aktywność procesowa strony pozwanej już w przedstawianiu twierdzeń, a następnie zarzutów i dowodów winna była determinować kierunek i wynik całego postępowania dowodowego. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego należy przyjąć, że strona pozwana obronie swojego stanowiska nie sprostała. Postępowanie w sprawach gospodarczych jest bowiem postępowaniem sformalizowanym dedykowanym wyłącznie określonym podmiotom. Wyższa przeto staranność jaka wymagana jest w stosunkach gospodarczych przy uwzględnieniu profesjonalnego charakteru prowadzonej działalności (art.355 § 2 k.c.) znajduje swoje przełożenie na reguły proceduralne. Należyta staranność przedsiębiorcy określana przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej przez niego działalności gospodarczej uzasadnia bowiem zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, skrupulatności i rzetelności, zapobiegliwości i zdolności przewidywania. Obejmuje także znajomość obowiązującego prawa i następstw z niego wynikających ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 08 marca 2006 r. I ACa 1018/09). Ocena bowiem Sądu Rejonowego odnosząca się do udowodnienia przez stronę pozwaną w granicach zakreślonych przepisem art. 479 14 § 4 k.p.c. w niniejszym procesie tak istnienia jak i wysokości wierzytelności przedstawionej do potrącenia nie jest prawidłowa. W ocenie Sądu Okręgowego pozwana, zgłaszając do potrącenia wierzytelność, nie udowodniła przede wszystkim jej istnienia oraz wysokości w sposób pozwalający na podjęcie skutecznej obrony, której efektem procesowym mogło być oddalenie powództwa. Podniesione w odpowiedzi na pozew zarzuty muszą podlegać merytorycznej ocenie na płaszczyźnie skuteczności ewentualnego oświadczenia złożonego przez stronę pozwaną. Ustawodawca wprowadzając ograniczenia w ramach podnoszenia zarzutu potrącenia miał na uwadze zasadę szybkości procesu i koncentracji materiału procesowego. Zarzut potrącenia, by podniesiony mógł być skutecznie, wierzytelność przedstawiona do potrącenia musi być udowodniona dokumentem. Udowodnienie zaś wierzytelności dokumentem powinno obejmować zarówno jej istnienie, jak i wysokość. Zarówno istnienie jak i wysokość wierzytelności można oceniać pod kątem zasadności podniesionego zarzutu pod warunkiem przedstawienia twierdzeń miarodajnych dla przeprowadzenia takiej analizy. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego ( m.in. wyrok z dnia 07 listopada 2008 r. III CSK 243/08) od potrącenia jako czynności materialnoprawnej, odróżnić należy zarzut potrącenia będący czynnością procesową. Oświadczenie o potrąceniu o jakim mowa w art. 499 k.c. , jest czynnością materialnoprawną powodującą – w razie wystąpienia przesłanek określonych w rat. 498 k.c. – odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności, natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową polegającą na żądaniu oddalenia powództwa z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia. W postępowaniu w sprawach gospodarczych zarzut potrącenia, podlega rygorom określonym w art. 479 14 § 2 k.p.c. Zarzut potrącenia jest jedynie środkiem obrony pozwanego, a nie formą dochodzenia roszczenia. Sąd bowiem nie rozstrzyga w sentencji wyroku o wierzytelności przedstawionej do potrącenia, lecz o żądaniu pozwu, a potrącenie jest jedynie zagadnieniem prejudycjalnym warunkującym sposób rozstrzygnięcia. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, by wierzytelność strony pozwanej uznać za udowodnioną tak co do zasady jak i co do wysokości. Nie może uchodzić z pola widzenia, że zgodnie z art. 498 k.c., gdy dwie strony są jednocześnie wobec siebie wierzycielem i dłużnikiem, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się do wysokości wierzytelności niższej. Dopuszczalność omawianego potrącenia uzależniona jest od współistnienia ustawowo określonych przesłanek. Pierwszą z nich jest wzajemność wierzytelności, tj. aby potrącający był równocześnie dłużnikiem oraz wierzycielem swego wierzyciela. Wierzytelności podlegające potrąceniu mogą wynikać zarówno z różnych tytułów, jak i tylko z jednego. Kolejną przesłanką dopuszczalności potrącenia jest jednorodzajowość świadczeń obu wierzytelności. Zachodzi ona, w myśl art. 498 § 1 k.c., gdy przedmiotem świadczeń są jednocześnie albo pieniądze, albo rzeczy oznaczone tylko co do gatunku i zarazem tej samej jakości. Dalszą przesłanką potrącenia jest wymagalność obu wierzytelności, a ściśle biorąc wymagalność wynikających z nich roszczeń (art. 120 § 1 k.c.). Oznacza to, że jeden i drugi wierzyciel mogą nawzajem żądać od siebie spełnienia należnych im świadczeń. Końcowym elementem konstrukcji omawianego potrącenia jest zaskarżalność obu potrącanych wierzytelności, jako że powinny one nadawać się do dochodzenia przed sądem lub innym organem państwowym. W sprawie nie zostały spełnione warunki do skutecznego potrącenia. Strona pozwana nie poniosła żadnych kosztów naprawy uszkodzonych drzwi, albowiem taka naprawa nie została w ogóle wykonana, zaś okoliczność konieczności obniżenia ceny za sprzedawany lokal użytkowy nie była w ogóle przedmiotem dowodzenia przez stronę pozwaną. Na marginesie należy wskazać, że brak jest racjonalnych przesłanek dla uznania przez Sąd I instancji, że wskazywany koszt ewentualnej naprawy był realny, szczególnie wobec tak dużej rozbieżności pomiędzy okazanymi kosztorysami, w tym kosztorysem jakim posługiwali się powodowie sporządzonym przez podmiot zawodowo trudniący się montażem i wymianą drzwi, który zresztą sporne drzwi pierwotnie sprzedał i zamontował. Wobec nieuprawnionego przerzucenia ciężaru udowodnienia braku zasadności potrącenia na powodów, wyrok musiał podlegać korekcie.

Zgodnie z dyspozycją art. 382 k.p.c. sąd II instancji orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy i wyrok sądu drugiej instancji musi opierać się na jego własnych i samoistnych ustaleniach faktycznych i prawnych (orzeczenie SN z dnia 26 kwietnia 1935 r., C III 473/34). Sąd drugiej instancji może ponownie przeprowadzić dowody przeprowadzone w pierwszej instancji, może również podzielić ustalenia sądu pierwszej instancji i przyjąć je za podstawę własnego orzeczenia. Może także przeprowadzić nowe dowody (wyrok SN z dnia 8 lutego 2000 r., II UKN 385/99). Sąd Okręgowy przyjmuje w oparciu o zgromadzone dowody, iż powodowie w zakresie żądania zwrotu kaucji w wysokości 8.033,04 zł udowodnili swoje roszczenie, skutkiem czego w tym zakresie winni być objęci ochroną prawną skutkującą uwzględnieniem powództwa. Nie może również umykać z pola widzenia, iż powodowie nie uchylali się od zwrotu ewentualnej należności za naprawę, ale w wysokości ustalonej przez firmę (...), albowiem wysokość kwoty wynikającej z kosztorysu odjęli dobrowolnie od podlegającej zwrotowi kaucji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uwzględnił apelację jako zasadną, dokonując korekty zaskarżonego wyroku na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. o kosztach orzekając zgodnie z art. 100 k.p.c. Powodowie ulegli bowiem co do ok.13% dochodzonego roszczenia, co znalazło odzwierciedlenie w kosztach procesu za I instancję, natomiast apelacje wygrali w całości.

SSR K. Szymska